Mετάφραση, επιμέλεια : Σύλβια Βαρνάβα
Πριν από 22 χρόνια,την 1η Γενάρη του 1994, σε μια άμεση διαμαρτυρία εναντίον της τότε πρόσφατα υπογεγραμμένης Συμφωνίας του Ελεύθερου Εμπορίου Βόρειας Αμερικής, εξεγερμένοι αγρότες Μάγια, που είχαν μόνοι τους οργανωθεί,κατέλαβαν έναν αριθμό από μικρές και μεγάλες πόλεις στην Τσιάπας, στην απομακρυσμένη νοτιοανατολική γωνιά του Μεξικού. Ζητούσαν δικαιώματα για τους αυτόχθονες πληθυσμούς του Μεξικού, οι οποίοι αντιμετώπιζαν για πολύ καιρό άδικη μεταχείριση και θεωρούσαν ότι με αυτή την εμπορική, οικονομική συμφωνία θα υπέφεραν ακόμη περισσότερο.
Ονομάζοντας τον εαυτό τους Ζαπατίστας από τον Emiliano Zapata, τον κύριο ηγέτη της μεξικανικής επανάστασης του 1910, παρουσιάστηκαν ως ένα λαϊκό κίνημα, που έκανε ανοιχτά έκκληση για μια νέα επανάσταση στο Μεξικό, η οποία θα αντικαθιστούσε μια κυβέρνηση, η οποία όπως υποστήριζαν δεν είχε καμία επαφή με τις ανάγκες του λαού της.
Ο χαρισματικός ηγέτης του EZLN γνωστός ως Υποδιοικητής Μάρκος, με την πίπα και την μπαλακλάβα του, σύντομα έγινε το πρόσωπο σύμβολο για τον αγώνα των ιθαγενών. Μετά την δολοφονία του δασκάλου Ζαπατίστα Galeano από παραστρατιωτικές ομάδας το 2014, ο υποδιοικητής Μάρκος παραιτήθηκε από εκπρόσωπος των Ζαπατίστας ανακοινώνοντας τον συμβολικό θάνατο του Μάρκο,ς μετονομάζοντας τον εαυτό του σε Galeano.
Υπάρχει μια μόνο τρύπα από σφαίρα σε ένα κάγκελο στον δεύτερο όροφο του δημοτικού μεγάρου στη νότια πόλη του Μεξικού, στη Σαν Κριστόμπαλ ντε λας Κάσας.
Είναι το μόνο που απομένει από τα γεγονότα της Πρωτοχρονιάς του 1994, όταν εισέβαλαν ένοπλοι αντάρτες στο κτίριο εκπλήσσοντας τους πάντες.
Οι μάχες ήταν βραχύβιες, καθώς στάλθηκε αμέσως ο στρατός για να αποκαταστήσει την τάξη. Λιγότερο από δύο εβδομάδες αργότερα, η Καθολική Εκκλησία διαπραγματεύτηκε μια ασταθή κατάπαυση του πυρός.
Ο στρατός κλήθηκε άμεσα για να επαναφέρει την τάξη.
Στην εφημερίδα της Concepcion Villafuerte επέλεξαν τότε οι Ζαπατίστας να δημοσιεύσουν τα αιτήματά τους. «Τα πρώτα έξι βασικά αίτηματά τους ήταν : γη, στέγη, τροφή, υγεία, εκπαίδευση και εργασία», θυμάται η κα Villafuerte.
«Tα υπόλοιπα ήταν πιο γενικά, αφορούσαν το σύνολο του Μεξικό: δικαιοσύνη, δημοκρατία και ελευθερία Ήταν οι βασικές ανάγκες για όλους, για όλους τους φτωχούς ανθρώπους, όχι μόνο για τους Ιθαγενείς».
Η Concepcion Villafuerte
Την ρωτάμε πόσοι από τους στόχους αυτούς έχουν επιτευχθεί μέχρι σήμερα.
"Κανένας από αυτούς", απαντάει βλοσυρά. "Αλλά, ούτε έχουν επιτευχθεί και για άλλους Μεξικανούς."
"Σήμερα έχουμε μια μεγαλύτερη οικονομική κρίση από ό, τι το '94. Και δεν είναι μόνο μια οικονομική κρίση, είναι μια κρίση στην εκπαίδευση, στην υγειονομική περίθαλψη."
Απ’όταν τελείωσε η μάχη, εξηγεί η ίδια, οι Ζαπατίστας έχουν δημιουργήσει τις δικές τους αυτόνομες κοινότητες, που ονομάζονται Caracoles, οι οποίες είναι ανεξάρτητες από την τοπική αυτοδιοίκηση και βρίσκονται στη γη, που πήραν πίσω από τους μεγάλους γαιοκτήμονες τη δεκαετία του 1990.
"Νομίζω ότι οι Ζαπατίστας είναι σε καλύτερη κατάσταση από ό, τι είμαστε εμείς", προσθέτει η κα Villafuerte.
Πολλές γυναίκες έπαιξαν βασικό στο κίνημα, με πολλές από αυτές να γίνονται διοικήτριες.
Η μικρή κλινική των Ζαπατίστας στην περιοχή Oventic
Είκοσι δύο χρόνια έχουν περάσει από τότε που οι Ζαπατίστας κήρυξαν τον πόλεμο στη μεξικανική πολιτεία, επειδή υπέγραψε τη Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου της Βόρειας Αμερικής (NAFTA), κλείνοντας οριστικά την αγροτική μεταρρύθμιση τροποποιώντας το άρθρο 27 του Συντάγματος, καθώς και για την έλλειψη οργανώσεων που θα διασφάλιζαν τις δίκαιες εκλογές στο Μεξικό. Την πρώτη ημέρα του 1994, ο EZLN πολέμησε και κατέλαβε τους δήμους San Cristóbal, Ocosingo, Las Margaritas, Altamirano, Chanal, Huixtán και Oxchuc στην Τσιάπας. Ο επίσημος αριθμός των νεκρών του ένοπλου αγώνα ήταν 56 θύματα, στην πλειονότητά τους νέοι αυτόχθονες αντάρτες. Ο EZLN είχε επίσης απαγάγει και τον πρώην κυβερνήτη της Τσιάπας, Absalon Castellanos Domínguez, μαζί με τη σύζυγό του και τον αδελφό του. Οι όμηροι απελευθερώθηκαν αργότερα, χωρίς να έχουν πάθει κάτι.
Οι Ζαπατίστας ανέμεναν, πως ο ένοπλος αγώνας τους θα ξεσήκωνε και άλλους αντάρτες «κρυφών πυρήνων» σε όλο στο Μεξικό. Νόμιζαν ότι οι οργανώσεις αγροτών και συνδικάτων, θα τους ακολουθούσαν και θα ξεσηκώνονταν, ξεκινώντας ένα επαναστατικό πόλεμο εναντίον της κυβέρνησης. Πράγματι, η έκκληση αντήχησε σε πολλά μέρη του Μεξικού και άλλες εμπόλεμες ομάδες, συνδικάτα, αγρότες και κοινωνικές οργανώσεις εξέφρασαν την αλληλεγγύη τους στον EZLN. Αλλά γρήγορα έγινε σαφές ότι κάτι τέτοιο, δεν ήταν αρκετό για να ανατρέψει το αυταρχικό καθεστώς του PRI και ότι η νίκη με στρατιωτικά μέσα δεν θα μπορούσε να επιτευχθεί. Η επανάσταση που αναμενόταν δεν συνέβη και πολλοί διέγνωσαν την πλήρη αποτυχία των Ζαπατίστας.
Αντ 'αυτού, η αρχική εξέγερση προκάλεσε μια ακανόνιστη ροή γεγονότων. Τη σύντομη περίοδο του ένοπλου αγώνα ακολούθησε μια φάση έντονων και περίπλοκων ειρηνευτικών συνομιλιών, που κατέληξαν στις συμφωνίες του Σαν Αντρές. Αρκετές κατασταλτικές πράξεις διαπράττονταν από παραστρατιωτικές ομάδες εναντίον όσων τάσσονταν με τους Ζαπατίστας, συμπεριλαμβανομένης της επαίσχυντης δολοφονίας των 45 άοπλων αυτόχθονων γυναικών και παιδιών, που προσεύχονταν σε μια εκκλησία στο χωριό Acteal. Ακολούθησε η κοροϊδία ότι συμπεριλήφθηκαν στο Σύνταγμα του Μεξικού τα δικαιώματα των αυτόχθωνων κατοίκων. Δολοφονήθηκε η ακτιβίστρια ανθρώπινων δικαιωμάτων Digna Ochoa, η οποία υπερασπιζόταν τους πολιτικούς κρατούμενους Ζαπατίστας (ο ομοσπονδιακός εισαγγελέας του Μεξικού, είχε καταλήξει στην απόφαση, ότι η ακτιβίστρια πυροβόλησε τον εαυτό της με ένα πιστόλι, ένα συμπέρασμα που κανείς δεν πιστεύει, καθώς η σφαίρα είχε εισχωρήσει από την αριστερή πλευρά του κεφαλιού της και η Digna ήταν δεξιόχειρας ). Πραγματοποιήθηκαν πολλές κινητοποιήσεις (μερικές από αυτές σε εθνικό επίπεδο), που ακολουθούνταν από μεγάλες περιόδους σιωπής, όταν ο EZLN επέστρεφε στους λόφους (η σιωπή έγινε ένα τελετουργικό, καθώς χρησίμευσε και για να ιντριγκάρει τη μεξικανική κυβέρνηση για τις επόμενες δράσεις των Ζαπατίστας).
Φώτογραφία από την κοινότητα La Illusion, μία από τις 35 ή περισσότερες αυτόνομες κοινότητες των Ζαπατίστας ψηλά στα βουνά της Τσιάπας. Η La Illusion είναι 5 ώρες από την San Cristobal de las Casas. Οι Ζαπατίστας φορούν μάσκες και καλύπτουν τα πρόσωπά τους ως μορφή διαμαρτυρίας και αντίστασης, αυτοκαλούνται «Απρόσωποι» μετατρέποντας την ανωνυμία σε μια πηγή ενέργειας. Όταν ρωτήθηκαν για τις μάσκες, απάντησαν : "Έχουμε καλύψει τα πρόσωπά μας, για να μας δουν. Πεθαίνουμε για να ζήσουμε"
Πολλά από όσα συνέβησαν αυτά τα 22 χρόνια αποτελούν σημαντικούς σταθμούς, που οδήγησαν στην αυτοοργάνωση των Ζαπατίστας και την δημιουργία των αυτόνομων Καλών Κυβερνήσεών τους. Αποτελεί ακόμη εκπληκτικό το γεγονός, ότι οι αυτόχθονες πληθυσμοί από την Τσιάπας ξαφνικά ξεσηκώθηκαν μετά από αιώνες, που υπέφεραν ήσυχα τις άθλιες συνθήκες φτώχειας, καταπίεσης και εγκατάλειψης και δεν είναι πολύ σαφές ακόμη, πώς ακριβώς συνέβη κάτι τέτοιο. Δεν είναι πολύ σαφές πώς ακόμη και οι Ζαπατίστας, που πολλοί από αυτούς δεν κρατούσαν τίποτε περισσότερο από όπλα -παιχνίδια σκαλιστά από ξύλο, ξαφνικά έφτασαν στο επίκεντρο αυτού του αντικαπιταλιστικού αγώνα.
Ενώ η επανάσταση δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ με τον τρόπο που ανέμεναν το 1994 οι Ζαπατίστας, η ιδεολογία τους έχει ισχυρή παρουσία στην Τσιάπας και στο Μεξικό. Συνεχίζουν να αντιτίθενται φωναχτά και ν’αντιστέκονται στην κυβέρνηση, έχουν διευρύνει τη ρητορική τους , έχοντας συμπεριλάβει ευρύτερα ζητήματα της παγκοσμιοποίησης και της κοινωνικής δικαιοσύνης. Σήμερα, ζουν με δόγμα τους, τον σεβασμό με κάθε κόστος και παλεύουν για "εργασία, γη, στέγη, τροφή, υγεία, εκπαίδευση, ανεξαρτησία, ελευθερία, δημοκρατία, δικαιοσύνη και ειρήνη."
Σήμερα, αν και ονομαστικά παραμένουν σε εμπόλεμη κατάσταση με τη μεξικανική πολιτεία, ο αγώνας των ανταρτών είναι περισσότερο ιδεολογικός παρά ένοπλος.
Όσα και ό,τι κι αν είναι αυτά που κατάφεραν μέσα σε αυτά τα χρόνια από την εξέγερσή τους οι Ζαπατίστας, λίγοι θα διαφωνούσαν με το συμπέρασμα, πως η εξέγερση μετατόπισε αμετάκλητα τη σχέση μεταξύ των αρχών και του γηγενούς πληθυσμού στην Τσιάπας.
Είναι ένα συναίσθημα που συνοψίζεται στην πινακίδα που υπάρχει στην είσοδο του Oventic: "Βρίσκεστε στο έδαφος των εξεγερμένων Ζαπατίστας . Εδώ οι άνθρωποι αποφασίζουν και η κυβέρνηση πρέπει να υπακούει".
Η κοινότητα Oventic
Οι κοινότητες των Ζαπατίστας βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στις μπανάνες, μια τέτοια φυτεία φαίνεται στην φωτογραφία καθώς και στους κόκκους καφέ , που εμπορεύονται μέσω αυτοδιοικητικών συνεταιρισμών που επιβλέπονται από μια Καλή Κυβέρνηση (junta), που διανέμει τα κέρδη ανάμεσα σε αυτά τα φτωχά αλλά αυτοσυντηρούμενα και ανεξάρτηα χωριά.
Η εκπαίδευση είναι ένας τομέας στον οποίον εστιάζουν ιδιαίτερα οι Ζαπατίστας. Τάξεις ανάγνωσης πραγματοποιούνται κάθε πρωί.
Κάθε κοινότητα έχει το δικό της ιατρικό κέντρο, το οποίο χρηματοδοτείται εν μέρει από τα κέρδη που προέρχονται από τον καφέ και τις μπανάνες των συνεταιρισμών.
Στη φωτογραφία φαίνεται το «Γραφείο για τις Γυναίκες και την Αξιοπρέπεια». Οι Ζαπατίστας γυναίκες έχουν βαρύνοντα λόγο στη διαχείριση των κοινοτικών υποθέσεων, καθώς άνδρες και γυναίκες είναι ίσοι σύμφωνα με το δόγμα των Ζαπατίστας. Οι γυναίκες κατέχουν πολλές θέσεις της ηγεσίας της οργάνωσης, μεταξύ άλλων και ως στρατιωτικοί διοικητές.
Ένας φίλος μοιράστηκε μαζί μας μια ερώτηση που έκανε στον οδηγό του, όταν είχε επισκεφτεί τις κοινότητες των Ζαπατίστας :
- «Πόσοι Ζαπατίστας υπάρχουν πραγματικά;»
- «Αυτή η ερώτηση μπορεί να απαντηθεί μόνο με έναν τρόπο: ¡ Un chingo! Ένας σκασμός !»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου