Εναλλακτικό Πολιτιστικό Εργαστήρι Κέρκυρας
Τον τελευταίο ενάμιση χρόνο λειτουργεί στην Κέρκυρα το Εναλλακτικό Πολιτιστικό Εργαστήρι, ένας αυτοοργανωμένος χώρος, μια συλλογική προσπάθεια στη βάση της κοινωνικής αλληλεγγύης. Η Δώρα Χονδροπούλου από το Red Notebook μίλησε με ένα από τα ιδρυτικά μέλη του Εργαστηρίου, το Λάμπρο Ντούσικο σχετικά με την εμπειρία του από τις δραστηριότητες του Εργαστηρίου. Αναδημοσιεύουμε το πρώτο μέρος της πολύ ενδιαφέρουσας συνέντευξης.
Συνέντευξη στη Δώρα Χονδροπούλου
Σκοπός του Εργαστηρίου είναι η μη κερδοσκοπική ανταλλαγή γνώσεων και σε αυτό το πλαίσιο διδάσκονται 42 μαθήματα από 64 καθηγητές σε περίπου 1800 μαθητές, από 8 ξένες γλώσσες, χορούς και μουσική, μέχρι νοηματική, μαθησιακές δυσκολίες, σκάκι, φωτογραφία, καραγκιόζη, θέατρο, κινηματογράφο, λαϊκές τέχνες, κηπευτική, υπολογιστές, ηχοληψία, τεχνικές διαλογισμού, ελεύθερο σχέδιο, ζωγραφική, ακόμα και αστρονομία, ιστορία, φιλοσοφία και κοινωνιολογία.
- Σήμερα στην Ελλάδα μεγάλα τμήματα του πληθυσμού οδηγούνται στη φτώχεια και σε αυτές τις συνθήκες οι δραστηριότητες που αφορούν τον πολιτισμό θεωρούνται πολλές φορές, πολυτέλεια. Σε αυτές τις συνθήκες, ποιος είναι ο ρόλος που μπορεί να επιτελέσει το
Εργαστήρι;
Αυτή τη στιγμή το Εναλλακτικό Πολιτιστικό Εργαστήρι, κινείται σε τρία παράλληλα πεδία. Στη σχολική και ευρύτερη εκπαίδευση, τις τέχνες και την οικονομία. Ο ρόλος του επομένως είναι πολυδιάστατος, με πολυσήμαντες αναφορές σε ένα ευρύ κοινωνικό φάσμα. Ο στόχος δε του εγχειρήματος, είναι αυτά τα πεδία να δουλεύονται ταυτόχρονα και συμπληρωματικά, αναπτύσσοντας έτσι μια συνολική πολιτική και κοινωνική πρόταση. Παρόλα αυτά, θα μπορούσαμε να διατυπώσουμε δύο βασικά σημεία, χαρακτηριστικά της φύσης και της προσφοράς του Εργαστηρίου. 1. Για μας, αποτελεί ένα κοινωνικό πείραμα, που σκοπό έχει την κινηματική συνεργασία. Είναι ένας χώρος δηλαδή, όπου καλλιεργείται μια υγιής και ανιδιοτελής – μακριά από πολιτικά ή κομματικά μαγαζιά – κουλτούρα συνεργασίας, με το μάτι στραμμένο στα αυτονόητα. Τη σύμπραξη δηλαδή σε καίρια πρακτικά ζητήματα και την αμεσοδημοκρατική λειτουργία. Αυτή η θέση, προέκυψε από την απλούστερη ανάγνωση της πραγματικότητας, ως απάντηση στα ιδεολογικά και υπαρξιακά συμπλέγματα του προοδευτικού χώρου, που εξακολουθεί να μην υψώνει το ανάστημά του στον καπιταλισμό. 2. Για το κοινωνικό σύνολο, δείχνει το δρόμο, προς μια διαφορετική διαχείριση της οικονομικής ζωής και αντιστέκεται άμεσα στο υπάρχον ισοπεδωτικό σύστημα. Μιλάμε φυσικά για το Δίκτυο Ανταλλαγής Εργασίας και Προϊόντων και την πρωτογενή παραγωγή στα χωράφια, τις δυο σημαντικότερες δράσεις του Εργαστηρίου. Επίσης βοηθάει τις κοινωνικά αποκλεισμένες ή οικονομικά ασθενέστερες τάξεις, καλύπτοντας τόσο τις άμεσες ανάγκες σε επίπεδο σχολικής εκπαίδευσης, όσο και τις έμμεσες ανάγκες σε επίπεδο γενικότερης παιδείας και τεχνογνωσίας. Τέλος, στις ιδιαίτερες συνθήκες φτώχειας που αναφέρατε, η σημαντικότερη κατά τη γνώμη μου προσφορά του Εργαστηρίου, δεν είναι υλική αλλά ψυχολογική. Δεν αισθανόμαστε μόνοι και ανυπεράσπιστοι, ζούμε όμορφα, δημιουργικά και με καθαρή τη συνείδηση.
-Αλληλεγγύη, συλλογική δράση και αυτοδιαχείριση αποτελούν τις βασικές αρχές του Εργαστηρίου. Πώς αποτυπώνονται οι αρχές αυτές στην πράξη;
Με τον απλούστερο τρόπο. Διδάσκουμε και διδασκόμαστε, μαθαίνουμε την ελληνική γλώσσα στους μετανάστες και μας μαθαίνουν τραγούδια, χορούς και παραμύθια της πατρίδας τους. Δουλεύουμε με παιδιά από το ψυχιατρείο και μας υπενθυμίζουν το νόημα της ζωής. Σκάβουμε και καλλιεργούμε μαζί τα χωράφια και αναρωτιόμαστε, γιατί ο καθένας ανήκει σε διαφορετικό – και καλά – ιδεολογικό στρατόπεδο ή συνιστώσα. Οι φοιτητές διδάσκουν τους πανεπιστημιακούς πώς να απλώνουν την κοπριά στο χωράφι και οι μικροί μαθητές αναπληρώνουν τα μαθήματα νοηματικής στους καθηγητές τους.Τα παραδείγματα είναι πολλά και δεν εξαντλούνται εδώ. Όσον αφορά την αυτοδιαχείριση, η ρητή καταστατική αναφορά για μηδενικό δικαίωμα οικονομικής συνδιαλλαγής, είναι απόρροια μιας γενικότερης πολιτικής βούλησης, που αντιπαλεύει στην πράξη, κάθε κυριαρχική, εξουσιαστική και χειραγωγική διάθεση. Σε αυτή τη βάση, κανείς εξωγενής παράγοντας, δεν μπορεί να καθορίσει ή να επηρεάσει τη λειτουργία και τη φύση του εγχειρήματος. Το μοναδικό πολιτικό όργανο αποφάσεων, είναι η ανοιχτή συνέλευση και κανείς έξω από αυτήν.
-Αναφέρετε στο καταστατικό σας ότι η λειτουργία του Εργαστηρίου βασίζεται στη «δημοκρατική αρχή της συναίνεσης στη διαδικασία λήψης των αποφάσεων». Ποια είναι η διαδικασία λήψης των αποφάσεων και ποιος ο ρόλος των γενικών συνελεύσεων;
Η αφορμή, κατά την αυστηρά προσωπική μου άποψη, για να χτιστεί το Εναλλακτικό Πολιτιστικό Εργαστήρι, δεν ήταν κάποια ηθικοχριστιανική φιλανθρωπική ή εθελοντική ανάγκη. Ήταν η προσπάθειά μας να απαντήσουμε στο ερώτημα, τι φταίει όλα αυτά τα χρόνια και τόσο ο αριστερός όσο και ο αντιεξουσιαστικός χώρος, δεν μπορούν να συγκροτήσουν ένα δυναμικό μέτωπο λαϊκής βάσης. Η δική μας υποκειμενική απάντηση, φάνηκε να αποκρυσταλλώνεται, από τη μια στον προβληματικό ρόλο των υπέρβαρων πια ιδεολογιών και από την άλλη, στη διαιώνιση της ρητής ιεραρχικής δομής και της άρρητης εξουσιαστικής διάθεσης. Μέσα σε όλα αυτά, η δημοκρατία – όπως αυτή εκφραζόταν ως μάχη πλειοψηφιών και μειοψηφιών – εμφανιζόταν ως ύψιστη βαθμίδα δικαιοδοσίας των ανταγωνιστικών τάσεων μέσα στα κόμματα ακόμα και στο κίνημα. Το πρώτο λοιπόν που θεωρήσαμε ότι πρέπει να αλλάξει, ήταν η διαδικασία λήψης αποφάσεων. Στα πλαίσια της άμεσης δημοκρατίας, υιοθετήσαμε την έννοια της μεταξύ μας συναίνεσης. Έτσι, μπορεί να διαφωνούμε, αλλά αυτό είναι δευτερεύον πρόβλημα μπροστά στην ανάγκη άμεσης συνεργασίας. Επιπρόσθετα, με αυτόν τον τρόπο, αναπτύσσεται ένα είδος αλληλοκατανόησης, που εγείρει μέσα στο μυαλό του καθενός, τον αναστοχασμό κάθε σωστής ή λάθος θέσης. Δεν είναι λίγες οι φορές, όπου η «μειοψηφία» των φοιτητών, αποδείχτηκε πολύ πιο ψύχραιμη και ουσιαστική στις απόψεις της, γεγονός που δεν μας έκανε ούτε μια φορά, να μετανιώσουμε για τη δική μας συναίνεση στις προτάσεις τους. Σε ένα παραδοσιακό κόμμα της αριστεράς, η όλη διαδικασία θα βαπτιζόταν βολονταρισμός. Το κλειδί της υπόθεσης, είναι η ανιδιοτέλεια. Ας μου επιτραπεί όμως μια μικρή σημείωση. Από ποια μελέτη προκύπτει, ότι επειδή η αντιπροσώπευση είναι απαραίτητη, η έννοια της άμεσης δημοκρατίας δεν λειτουργεί ικανοποιητικά σε πολλαπλάσιες αναλογίες; Για ποιο λόγο δεν εκλαμβάνεται ως κοινωνιολογικό συμπέρασμα, το φαινόμενο κατά το οποίο, 2000 άνθρωποι (το 6% του πληθυσμού της Κέρκυρας) μπορούν να λειτουργούν άψογα και με ταχύτατες αντιπροσωπεύσεις, με μόνο μπούσουλα την άμεση δημοκρατία; Αν λοιπόν ήθελα να κάνω το δικηγόρο του διαβόλου, θα έλεγα πως το μεθοδολογικό σφάλμα, βρίσκεται στη σκέψη όσων κάνουν αυθαίρετες αναγωγές, για την εξασφάλιση συγκεκριμένων πολιτικών συμπερασμάτων. Τουλάχιστον, στη δική μας περίπτωση μέχρι τώρα, δεν προκύπτει εμπειρικά κάποιο μεθοδολογικό σφάλμα, ως προς την υιοθέτηση της άμεσης δημοκρατίας. Δεν μπορώ λοιπόν να καταλάβω, γιατί εκλαμβάνεται η άποψή μας ως ανεδαφική και δεν εκλαμβάνεται η πάγια αντίληψη περί ιεραρχικών και εξουσιαστικών δομών, ως αυθαίρετη και ιδιοτελής.
-Πόσα μέλη αριθμεί το εργαστήρι μετά από ενάμιση χρόνο λειτουργίας;
Το Εναλλακτικό Πολιτιστικό Εργαστήρι, έχει έναν βασικό πυρήνα 80 περίπου ανθρώπων, που έχουν την κύρια οργανωτική μέριμνα. Αν σε αυτούς προσθέσουμε τους καθηγητές, τη γραμματεία, την ομάδα του Δικτύου Ανταλλαγής Εργασίας και Προϊόντων, την ομάδα των χωραφιών, την κινηματογραφική ομάδα, την ομάδα της εφημερίδας και την ομάδα των μηνιαίων φεστιβάλ στην επαρχία, τότε το σύνολο ανέρχεται σε περίπου 450 άτομα. Αν σε αυτούς προσθέσουμε και τους μαθητές που συμμετέχουν ενεργά, χωρίς όμως να έχουν αναλάβει ακόμα κάποια χρέωση, τότε φτάνουμε τους 2000.
-Οι γυναίκες, οι νέοι και κυρίως οι μετανάστες αποτελούν τα πρώτα θύματα της νεοφιλελεύθερης πολιτικής. Τι ρόλο έχουν αυτές οι κοινωνικές ομάδες στο Εργαστήρι;
Όπως ήδη θα έχει φανεί, έχουν ίσως τον καθοριστικότερο.
-Πώς αλληλεπιδρά το εργαστήρι με την τοπική κοινωνία;
Το Εργαστήρι, είναι ένας παλμογράφος που καταγράφει τις δονήσεις της κοινωνίας. Με αυτή την έννοια, υπάρχει άμεση εισροή και εκροή ιδεών, απόψεων και πρακτικών. Οφείλουμε όμως να πούμε, ότι αυτή επικοινωνία, παρόλη τη διάθεση του Εργαστηρίου, ενίοτε διακόπτεται εξαιτίας των ρήξεων που προκαλεί η φύση του εγχειρήματος στα πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα. Μιλάμε φυσικά για εξώδικα από συλλόγους φροντιστηρίων ξένων γλωσσών κλπ, τα οποία όταν μάλιστα προσκρούουν στην ευθυνόφοβη και παθητική στάση των φορέων της εξουσίας, δημιουργούν κάποια προβλήματα. Σε γενικές όμως γραμμές, θα ήταν άδικο να πούμε ότι η κοινωνία της Κέρκυρας δεν δέχτηκε θετικά την όλη προσπάθεια.
-Σε ανθρώπους και συλλογικότητες που σκέφτονται να προχωρήσουν στη δημιουργία ενός χώρου ανάλογου με τις δραστηριότητες του Εργαστηρίου, τι έχετε να επισημάνετε; Από τη δική σας εμπειρία, ποια είναι τα πρώτα βήματα συγκρότησης μίας τέτοιας πρωτοβουλίας και τι δυσκολίες μπορεί να παρουσιαστούν;
Καταρχήν το Εναλλακτικό Πολιτιστικό Εργαστήρι, είναι μια απλή ένωση φυσικών προσώπων, με σκοπό τη φυσική και όχι θεσμικά κατοχυρωμένη διδασκαλία. Στεγάζεται σε χώρους πολλαπλών χρήσεων και αίθουσες σχολείων, γυμνασίων και λυκείων. Με αυτό τον τρόπο, μηδενίζουμε σχεδόν τις ανάγκες του υλικοτεχνικού εξοπλισμού και τα έξοδα της διδασκαλίας. Ως εκ τούτου, εφόσον το εγχείρημα παρακάμπτει οποιαδήποτε οικονομική συνδιαλλαγή, δεν υπάρχει καμιά αναγκαιότητα για σύσταση αστικής εταιρίας ή αστικού συνεταιρισμού ή συλλόγου κλπ. Ένα από τα βασικά άλλωστε στοιχήματα της υπόθεσης, ήταν να αποδείξουμε ότι μπορούμε να χτίσουμε μια συλλογικότητα, με τα ελάχιστα δυνατόν αναγκαία νομικά μέσα. Αυτά τα λέω, γιατί είναι πάρα πολύ σημαντικό για όσους θέλουν να επιχειρήσουν κάτι αντίστοιχο, να έχουν λήξει από νωρίς το νομικό πλαίσιο. Ενημερωτικά, μετά από πολύ ψάξιμο, θα καταλήξουν στην επιλογή ανάμεσα σε θεσμικά μοντέλα (οπότε το αποτέλεσμα της προσπάθειας θα κριθεί, από την υιοθέτηση καλύτερων όρων διαχείρισης του υπάρχοντος συστήματος), σε εξολοκλήρου εξωθεσμικά μοντέλα (οπότε το αποτέλεσμα της προσπάθειας θα κριθεί, από τη μάχη με τις καταγγελίες καχύποπτων και «αλώβητων ηθικά» επιχειρηματιών ή κερδοσκόπων) και σε κάτι ενδιάμεσο, που η ασάφειά του και μόνο, θα ευνοεί έντονα σενάρια καχυποψίας. Το δε καταστατικό, θα πρέπει να προσεχθεί ιδιαιτέρως, γιατί είναι το μόνο που εξασφαλίζει τις νομικές διαδικασίες και περιφρουρεί την ακεραιότητα των εγχειρημάτων. Τίποτα από τα παραπάνω δεν είναι κινδυνολογίες, απλά χρειάζεται κάποια προσοχή. Η σημαντικότερη όμως επισήμανση, είναι κατά τη γνώμη μου η εξής: πρέπει να βρεθεί η λεπτή διαχωριστική γραμμή μεταξύ ουσιαστικού πολιτικού λόγου και ακτιβιστικού εθελοντισμού. Και οι ενορίες κάνουν δωρεάν μαθήματα και το σύστημα έχει αρχίσει να εφαρμόζει μορφές έξυπνης επιχειρηματικότητας. Αν μαζευτούμε είκοσι φίλοι και κάνουμε ένα κλειστό δίκτυο αλληλέγγυας οικονομίας ή πάμε στα χωράφια, το σύστημα θα τρίβει τα χέρια του, μιας και θα βλέπει τις πιο ανήσυχες μονάδες της κοινωνίας, να εκτονώνονται αυτιστικά και περιμετρικά. Το μόνο που θα κερδίσουμε τότε, είναι μια προσωπική ψυχική ευεξία συμβολικού χαρακτήρα και μόνο. Με αυτό θέλω να τονίσω, ότι κάθε εγχείρημα, πρέπει να διαθέτει μια σαφή συλλογική πολιτική στόχευση και όχι μόνο αυτό, αλλά σε αυτή την στόχευση να διακρίνεται μια άλλη αντίληψη πραγμάτων και μια σύγχρονη προοπτική. Όπως και να’χει, ειδικά στις μέρες που ζούμε, η Ελλάδα πρέπει να κατακλυστεί από αντίστοιχα εγχειρήματα κοινωνικής αλληλεγγύης και συλλογικότητες που αναδεικνύουν την οριζόντια οικονομία των πολιτών, κυρίως για το λόγο ότι μόνο από μια τέτοια διαδικασία, θα μπορέσουν να προκύψουν νέα και χρήσιμα θεωρητικά εργαλεία. Ποια άμεση πολιτική έκφραση θα προκύψει, κανείς δεν ξέρει και γι’αυτό δεν θα έπρεπε τέτοιοι γρίφοι να μας απασχολούν εκ των προτέρων. Εμείς στο Εναλλακτικό Πολιτιστικό Εργαστήρι, εκτιμήσαμε ότι κριτήριο του αγώνα, δεν είναι μόνο η άμεση αποτελεσματικότητα, αλλά η ανάπτυξη του πεδίου της κινηματικής συνύπαρξης. Μόλις αυτό αναπτυχθεί σε σωστή διακινηματική και αντιεξουσιαστική – με την ευρύτερη έννοια – βάση, τότε μόνο θα προκύψουν καίριες και χρηστικές απόψεις. Αποδεικνύεται δηλαδή πιο αναγκαίο και σημαντικό, να κάνουμε δράσεις για να καλλιεργούμε τη συνεργασία, παρά να ορίζουμε αυτιστικά τις αρχές μας και να περιμένουμε μια ψηφοθηρική σύγκλιση. Σκοπός είναι να φτιάξουμε ένα κίνημα, απαντώντας στο ερώτημα ΠΩΣ συμπράττουμε και όχι ΤΙ λέμε για να συμπράξουμε. Τέλος όλα αυτά αφορούν τόσο την αριστερά όσο και τον αντιεξουσιαστικό χώρο. Και οι δυο, θα πρέπει να συνάγουν συμπεράσματα από την περιγραφή της πραγματικότητας και όχι να θέτουν κανόνες ή αρχές ως βάση ερμηνείας της πραγματικότητας. Μόνο έτσι η προσέγγισή μας παραμένει εμπειρική και όχι ιδεαλιστική. Επομένως αυτές οι σκέψεις, πρέπει να μας γεμίζουν αισιοδοξία και να περνούμε άμεσα στις πράξεις, αφήνοντας κατά μέρος τις ατέρμονες ιδεολογικές συζητήσεις επί συζητήσεων. Η εποχή χρειάζεται ένα λαϊκό κίνημα της ελάχιστης αναγκαίας φιλοσοφίας και ας τρομάζει όσους δεν μυρίζονται το ιδεολογικό βάθος αυτής της παρατήρησης.
Όσον αφορά τα βήματα συγκρότησης, ποικίλλουν ανάλογα με τις προϋποθέσεις. Περπατώντας ανοίγουμε μονοπάτια. Συνταγές δεν υπάρχουν. Οι δε δυσκολίες, είναι πάρα πολλές (προέρχονται κυρίως από ιδεολογικούς χώρους, με κοινές εννοιολογικές δομές και περιεχόμενα), όχι όμως και ικανές να δημιουργήσουν συναισθήματα λιποψυχίας ή ηττοπάθειας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου