Δίκτυο Ανταλλαγής Εργασίας και Προϊόντων Κέρκυρας
 |
| Στην Κέρκυρα εκτός από το Εναλλακτικό Πολιτιστικό |
| Εργαστήρι έχει δημιουργηθεί και ένα εγχείρημα αλληλέγγυας οικονομίας, το Δίκτυο Ανταλλαγής Εργασίας και Προιόντων. Συνεχίσαμε τη συζήτησή μας με το Λάμπρο Ντούσικο, ιδρυτικό μέλος και των δύο πρωτοβουλιών, προκειμένου να μας ενημερώσει για τη λειτουργία του ΔΑΕΠ. |
Συνέντευξη στη Δώρα Χονδροπούλου -Στην Κέρκυρα, έχετε δημιουργήσει και ένα Δίκτυο Ανταλλαγής Εργασίας και Προϊόντων (ΔΑΕΠ). Τι είναι το ΔΑΕΠ και τι σας οδήγησε στη δημιουργία αυτού του εγχειρήματος; Το ΔΑΕΠ, είναι ένας κοινωνικός ιστός στο νησί της Κέρκυρας, που έχει στόχο την ανάδειξη της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας. Η ίδια η φιλοσοφία του εγχειρήματος του Εναλλακτικού Πολιτιστικού Εργαστηρίου, από το πεδίο της γνώσης μεταφέρθηκε και στο πεδίο της οικονομίας. Αφετηρία του ήταν η συνειδητοποίηση ότι η ζωή μας συνεχώς ευτελίζεται μέσα σε ένα οικονομικό σύστημα που μεθοδικά καταργεί πανανθρώπινα δικαιώματα και αξίες εκατονταετιών. Ήταν η συνειδητοποίηση ότι φαντάζουμε ανήμποροι και αβοήθητοι, σε σημείο που αυτή η παθητικότητα μας κάνει άμεσα συνυπεύθυνους. Ότι οι νέοι άνθρωποι θεωρούν ως αυτονόητη τη μάχη για την κερδοσκοπία και τον καταναλωτισμό. Ο παραλογισμός ότι το χρήμα φαντάζει ως το κυρίαρχο μέσο διασφάλισης της ανθρώπινης αξιοπρέπειας κλπ. Κάποιος δρόμος λοιπόν έπρεπε να ανοίξει ως άμεση αντίδραση και εμείς προτείναμε το ΔΑΕΠ. Σε αυτό, κάθε ένας μπορεί με μια απλή προσωπική συνεννόηση, να προσφέρει και να ζητήσει αυτά που χρειάζεται ή του λείπουν. Μπορεί να είναι κάποια εργασία, κάποιο μάθημα, κάποια προϊόντα, κάποια ιατρική βοήθεια ή κάποια βοήθεια στο χωράφι, κάποια υπηρεσία, κάποια ξένη γλώσσα, κάποιες καλλιτεχνικές γνώσεις, κάποια ρούχα, οποιαδήποτε δηλαδή μορφή υποστήριξης. Δεν υπάρχει άνθρωπος που να μην μπορεί να προσφέρει κάτι σημαντικό. Με αυτόν τον τρόπο, ελαχιστοποιούμε την εξάρτησή μας από την κερδοσκοπική μανία των μεσαζόντων και των μεγάλων εταιριών παραγωγής - προμήθειας. Ελαχιστοποιούμε με άλλα λόγια, τις ποικίλες συνέπειες του πολέμου μεταξύ των δύο κυρίαρχων συστημάτων οικονομιών, της Δημόσιας οικονομίας και της Ιδιωτικής οικονομίας της ελεύθερης αγοράς. Έτσι λοιπόν, το ΔΑΕΠ δεν είναι τίποτα παραπάνω από μια απλή και αποκλειστικά αχρήματη ανταλλαγή. Γίνεται με αποκλειστική ευθύνη των μελών του και οι ανταλλαγές του ανακοινώνονται δημόσια, με δυο ταυτόχρονους τρόπους: αφενός στο blog του Εναλλακτικού Πολιτιστικού Εργαστηρίου, αφετέρου στη μηνιαία του εφημερίδα. Έτσι, όποιος θέλει, μπορεί να έχει συνεχή ενημέρωση για την εξέλιξη του Δικτύου. Μέλος του Δικτύου, μπορεί να γίνει όποιος αποδέχεται τη γενικότερη φιλοσοφία της οριζόντιας οικονομίας, έτσι όπως αυτή εκφράζεται μέσα από το εγχείρημα. Μέλος του Δικτύου όμως, δεν μπορεί να γίνει όποιος λειτουργεί συνειδητά υπέρ της ενίσχυσης του υπάρχοντος οικονομικού συστήματος και της παραοικονομίας. Για να εγγραφεί κάποιος σε αυτό, πρέπει να έρθει σε μια από τις ανοιχτές συνελεύσεις του Εργαστηρίου, να γνωριστούμε, να ανταλλάξουμε τις απόψεις μας και να μας εξασφαλίσει το γεγονός ότι δεν θα κινηθεί με αδιαφάνεια και ιδιοτέλεια. Σε μια τέτοια πιθανή περίπτωση, έχουμε αποφασίσει η οργανωτική ομάδα του Δικτύου, να μπορεί να ζητάει την ανάκλησή του. -Σκοπός του ΔΑΕΠ, όπως αναφέρεται στην ιδρυτική του διακήρυξη, είναι «η ανάπτυξη ενός εναλλακτικού τρόπου λειτουργίας της οικονομικής ζωής». Μπορεί μία τέτοια δομή να καλύψει κάποιες από τις ανάγκες της καθημερινής ζωής; Τι έχει δείξει η μέχρι στιγμής εμπειρία σας από το ΔΑΕΠ; Μέχρι στιγμής, καταφέρνουμε να καλύψουμε ένα 10% των οικονομικών μας αναγκών. Όσο και να ακούγεται υπερβολικό, ο αριθμός είναι μεγάλος, αν αναλογιστείτε τα λιγοστά μέσα που διαθέτουμε. Σημασία όμως δεν έχει ο αριθμός, όπως δεν έχουν νόημα και οι λογιοτατισμοί (…ακολουθούμενοι πάντα από μειδίαμα) του στυλ: αποτελεί το ΔΑΕΠ ικανό μοντέλο διαχείρισης της Ελληνικής οικονομίας; Όχι δεν αποτελεί, αλλά προς το παρόν - εγώ τουλάχιστον - δεν γνωρίζω και κανένα άλλο ικανό να αξιώνεται τέτοιου ρόλου. Εμείς απλά δείχνουμε έναν πιθανό δρόμο. -Πόσα άτομα συμμετέχουν στο ΔΑΕΠ; Έως τώρα, περίπου 70. -«Οι ανταλλαγές είναι αχρήματες και γίνονται στη βάση της διυποκειμενικής συνεννόησης»: έχουν προκύψει περιπτώσεις κατάχρησης των δικαιωμάτων από μέλη του ΔΑΕΠ; Όσοι και όσες συμμετέχετε στο εγχείρημα πώς εξασφαλίζετε το σεβασμό όλων στις αρχές του ΔΑΕΠ; Όχι δεν έχουν προκύψει περιπτώσεις κατάχρησης δικαιωμάτων. Ο σεβασμός δε στις πολιτικές αρχές και τις αρχές λειτουργίας, δεν εξασφαλίζεται με κανέναν τρόπο, με την ίδια έννοια που δεν εξασφαλίζεται και η απόλυτη φερεγγυότητα των ανθρώπων. Παρόλα αυτά όμως, οι συμμετέχοντες έχουν ήδη γνωριστεί τόσο, όσο να τρέφουν μεταξύ τους κάποια στοιχειώδη συναισθήματα εμπιστοσύνης. -Στα πιο τεχνικά ζητήματα, πώς υπολογίζεται η αξίας μίας υπηρεσίας ή ενός προϊόντος; Για παράδειγμα, σύμφωνα με τον κατάλογο του ΔΑΕΠ, ένα μέλος προσφέρει μαθήματα αρχαίων και νέων ελληνικών και ζητάει αγροτικά προϊόντα. Πώς υπολογίζεται η αξία ενός μαθήματος σε σχέση με ένα αγροτικό προϊόν; Σε όλα αυτά τα εγχειρήματα, υπάρχουν χοντρικά τρεις παραλλαγές, άρα και τρεις προβληματισμοί (χαρακτηριστικά είναι τα διλλήματα, που τέθηκαν πολύ πρόσφατα στην προσπάθεια δημιουργίας του Δικτύου Ανταλλαγής Θεσσαλονίκης). Η πρώτη και λιγότερο διαδεδομένη, θέτει ανοιχτά το ζήτημα της αδυναμίας οριστικής παράκαμψης του υπάρχοντος οικονομικού συστήματος. Γι’αυτό προτείνει τη χρήση του ευρώ, με χαμηλότερες βέβαια τιμές, παράκαμψη των μεσαζόντων, επιλογή και προώθηση καθαρών προϊόντων, ενίσχυση των μικροπαραγωγών κλπ. Το πλεονέκτημα αυτού είναι ο ρεαλισμός στη σκέψη και τα άμεσα αποτελέσματα στο πορτοφόλι, το μειονέκτημα όμως είναι ότι μια τέτοια προσπάθεια χρειάζεται τη δημιουργία ενός αστικού ή αγροτικού συνεταιρισμού, διαδικασία που κρύβει πολλές δυσκολίες. Η δεύτερη και πιο διαδεδομένη υιοθετεί ένα σύστημα μονάδων ανταλλαγής που ορίζονται με κάποιο βαθμό σχετικότητας. Σε αυτή την περίπτωση, πάμε σε ένα υποκατάστατο νομίσματος, με ανιδιοτελή, φυσικά, χαρακτηριστικά. Το πλεονέκτημα αυτού είναι η αποφυγή κάποιων μπερδεμάτων και παρεξηγήσεων, λόγω της υποτίθεται προσδιορισμένης ανταλλακτικής αξίας. Το μειονέκτημα, όμως, είναι ότι συγχέεται η κατά σύμβαση ανταλλακτική αξία με την πραγματική αξία, δεν λύνεται δηλαδή επί της ουσίας το πρόβλημα του ορισμού της αξίας ετερογενών προϊόντων, αλλά παρακάμπτεται (πάντα θα παραμένει ζητούμενο, πώς θα σχετιστεί το πνευματικό με το χειρονακτικό προϊόν, γι’αυτό και καταφεύγουν σε προσεγγιστικές -κατά σύμβαση- λύσεις, που πάντα έχουν γνώμονα λίγο ή πολύ τις αναλογίες των τιμών της αγοράς). Η δική μου προσωπική ένσταση είναι ότι αυτές οι μονάδες, από τη στιγμή που αποταμιεύονται και αντιστοιχούν σε κάτι, διατηρούν κάποια από τα χαρακτηριστικά του χρήματος, άρα δεν αγγίζουν στη ρίζα το ζήτημα της αλλαγής της συνείδησης και της νοοτροπίας των καταναλωτών. Είναι θέμα λοιπόν ιεράρχησης πολιτικών στόχων. Θέλεις να κάνεις κάτι για να διαχειριστείς τη μικροοικονομία με καλύτερους όρους ή για να αλλάξεις τον τρόπο σκέψης των ανθρώπων; Αν θέλεις το πρώτο, τότε η πρώτη, η λιγότερο δημοφιλής παραλλαγή ίσως είναι καταλληλότερη και πιο ειλικρινής. Αν θέλεις το δεύτερο, τότε καταλληλότερη είναι η τρίτη παραλλαγή, αυτή που εμείς, ως Εναλλακτικό Πολιτιστικό Εργαστήρι, έχουμε υιοθετήσει. Αυτή είναι η εξής : Λαμβάνοντας υπόψη, την αντικειμενική αδυναμία ορισμού ανταλλάξιμης μονάδας και θεωρώντας πως αυτό που προέχει είναι η αλλαγή της συνείδησης των ανθρώπων, καταλήξαμε στην αποκλειστικά αχρήματη ανταλλαγή, με μοναδικό μέσο τη διυποκειμενική συνεννόηση και μόνο. Όπως ακριβώς έκαναν οι παλιότεροι. Ακούγεται αφελές, αλλά δεν είναι. Σε κάθε συναλλαγή, αναγκαζόμαστε να κοινωνούμε τις απόψεις μας, να βρίσκουμε κοινά μονοπάτια στη σκέψη μας, να μοιραζόμαστε τις ανησυχίες μας και να καταμετρούμε όσα μας ενώνουν στην πράξη. Δεν είναι τυχαίο, που πολλά μέλη του δικτύου άρχισαν σιγά σιγά να συμμετέχουν και στις υπόλοιπες δράσεις του Εργαστηρίου. Έτσι, η αξία μιας ανταλλαγής, μιας υπηρεσίας ή ενός προϊόντος, μπορεί να είναι διαφορετική κάθε φορά, χωρίς αυτό να συνιστά πρόβλημα. Γιατί όχι. Μπορεί κάποιος σε μια ανταλλαγή να θέλει να λάβει υπόψη του, άλλα κοινωνικά ή ψυχολογικά κριτήρια, που δεν μετριούνται με μονάδες ή λεφτά. Μπορεί κάποιος σε μια υπηρεσία, να θέλει να λάβει υπόψη του κάποια ποιοτικά χαρακτηριστικά, που επίσης δεν μπορούν να αξιολογηθούν αντικειμενικά. Μπορεί για παράδειγμα, η αξία ενός ρούχου για έναν μετανάστη ή η αξία μιας απλής συναναστροφής για έναν τρόφιμο του ψυχιατρείου, να εκλαμβάνεται με πιο συμβολική και όχι υλιστική χροιά. (Είναι μέρος της πολιτικής του ΔΑΕΠ, η κατάδειξη του γεγονότος, ότι η προσπάθεια αντικειμενικοποίησης των αγαθών κάνοντας επιλεκτική χρήση πότε ποιοτικών και πότε ποσοτικών χαρακτηριστικών, είναι ένας από τους βασικούς θεωρητικούς πυλώνες της κερδοσκοπίας στο υπάρχον καπιταλιστικό σύστημα). Αν βέβαια κάποιος άλλος θέλει να είναι αυστηρός -όχι όμως κακοπροαίρετος-, τότε με τη συζήτηση θα βρει σίγουρα την αντιστοιχία της ανταλλαγής, χωρίς να αισθάνεται ριγμένος. Δηλαδή ένας καθηγητής για 3 ώρες διδασκαλίας την εβδομάδα, μπορεί να αρκείται με το κρέας του από έναν κτηνοτρόφο για μια εβδομάδα, ενώ ένας άλλος μπορεί να αρκείται για δέκα μέρες. Αν σε καμιά περίπτωση δεν μείνει ευχαριστημένος, τότε όσο και να θεωρείται άξιο μέλος ενός δικτύου ανταλλαγών, επειδή απαιτεί απόλυτη ακρίβεια και υποδειγματικές διαδικασίες, ποτέ δεν θα θεωρηθεί άξιος συνοδοιπόρος στους αγώνες της ζωής. Πάντως η εμπειρία δείχνει πως οι ανταλλαγές στην πλειοψηφία των περιπτώσεων δεν είναι δυνατό να ξεφύγουν πολύ έξω από τις υπάρχουσες πάνω κάτω τιμές της αγοράς, γιατί πάνω σε αυτές γίνεται ο γενικότερος οικονομικός προγραμματισμός του ανθρώπου. Η διαφορά λοιπόν με τις άλλες δυο παραλλαγές που περιέγραψα παραπάνω, είναι ότι το ΔΑΕΠ δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά μέσο διαμόρφωσης μιας συλλογικότητας με πολλαπλούς κοινωνικούς και πολιτικούς στόχους. Για μας μετράει περισσότερο η αξία της ανταλλαγής και όχι η ανταλλακτική αξία του προϊόντος. Με άλλα λόγια, το όφελος δεν είναι να γλυτώσουμε κάποια ευρώ, αλλά να απομυθοποιήσουμε την έννοια της οικονομικής εξάρτησης, να αφαιρέσουμε το αξιακό βάρος του χρήματος και να ανοίξουμε έτσι το δρόμο προς μια συνολική αμφισβήτηση των σημερινών αξιών και δομών του συστήματος. Αυτό είναι ίσως και το κλειδί της επιτυχίας του Εναλλακτικού Πολιτιστικού Εργαστηρίου. -Τι είναι η ομάδα πρωτογενούς παραγωγής και πως αυτή συνδέεται με την ιδέα σας για ένα μικτό συνεταιρισμό; Επειδή αισθάνομαι ότι θα μακρηγορήσουμε ιδιαίτερα, αναφέρω ενδεικτικά ότι το Εναλλακτικό Πολιτιστικό Εργαστήρι επέλεξε ως αρχικό πεδίο δράσης τη γνώση, έπειτα την ανταλλακτική οικονομία και, τέλος, την πρωτογενή παραγωγή. Κάθε ένα πεδίο, απαιτεί και ένα διαφορετικό βαθμό συνειδητοποίησης από τα μέλη του. Τώρα λοιπόν, έχουμε φτάσει στο σημείο όπου καλλιεργούμε κάποια στρέμματα που μας έχουν παραχωρήσει κάποιοι φίλοι. Τα έξοδα της καλλιέργειας και τα εργαλεία καλύπτονται ως ένα μεγάλο μέρος από το ΔΑΕΠ, ενώ τα προϊόντα, αφού πρώτα καλύψουν τις ανάγκες όσων δουλεύουν στα χωράφια, διατίθενται προς ανταλλαγή στο δίκτυο. Αξίζει να σημειωθεί ότι η συμμετοχή των νέων φοιτητών είναι μεγαλύτερη αναλογικά. Τέλος, το όλο σύστημα του ΔΑΕΠ και των χωραφιών, υπάρχει τεκμηριωμένο σχέδιο να ενταχθεί στα πλαίσια ενός μεικτού συνεταιρισμού. Αυτό όμως αποτελεί αντικείμενο μεγάλης κουβέντας. -Ευχαριστούμε πολύ για αυτήν τη συζήτηση και υποσχόμαστε να επανέλθουμε παρουσιάζοντας και τη νέα πρωτοβουλία σας, το μικτό συνεταιρισμό, όταν αυτός διαμορφωθεί. Και εμείς σας ευχαριστούμε για τη δυνατότητα να εκφράσουμε, με αφορμή την παρουσίαση του εγχειρήματος του Εναλλακτικού Πολιτιστικού Εργαστηρίου, τις απόψεις μας. |
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου