Τετάρτη 27 Μαΐου 2015

"Το ζήτημα του έρωτα", Ερρίκο Μαλατέστα


                            Peace, love, and anarchy modern art gift by CrypticGrin

Κατ’ αρχάς, μπορεί να φανεί περίεργο το ότι το ζήτημα του έρωτα, καθώς και όλα τα συναφή με αυτό, απασχολεί τόσο πολύ έναν μεγάλο αριθμό ανδρών και γυναικών, την στιγμή που υπάρχουν άλλα προβλήματα πιο επείγοντα, αν όχι πιο σημαντικά, τα οποία θα έπρεπε να συγκεντρώνουν όλη την προσοχή και όλη την ενεργητικότητα εκείνων, οι οποίοι αναζητούν τρόπους προκειμένου να θεραπεύσουν τα δεινά τα οποία ταλανίζουν την ανθρωπότητα.
Καθημερινά συναντάμε ανθρώπους που συνθλίβονται υπό το βάρος των θεσμών της εποχής μας· ανθρώπους υποχρεωμένους να διατρέφονται άσχημα- ανθρώπους που ανά πάσα στιγμή κινδυνεύουν να βυθισθούν στην έσχατη εξαθλίωση, επειδή δεν έχουν εργασία ή εξ αιτίας κάποιας αρρώστιας·ανθρώπους που στερούνται τα ευεργετήματα και τις απολαύσεις των τεχνών και των επιστημών ανθρώπους καταδικασμένους να περάσουν όλη τους την ζωή χωρίς να μπορούν ούτε μια μέρα να είναι αφέντες του εαυτού τους, πάντοτε εξαρτημένους από τα αφεντικά ή την αστυνομία· ανθρώπους για τους οποίους το δικαίωμα να έχουν οικογένεια δεν είναι παρά μια αιματοβαμμένη φάρσα. Οι άνθρωποι αυτοί, ωστόσο, δεν θα αποδεχθούν τα μέσα που τους προτείνουμε για να απαλλαγούν από την πολιτική και οικονομική σκλαβιά, εάν προηγουμένως δεν μπορέσουμε να τους εξηγήσουμε με ποιόν τρόπο, μέσα σε μια ελευθεριακή κοινωνία, θα μπορέσει να ικανοποιηθεί η ερωτική ανάγκη και πώς εμείς αντιλαμβανόμαστε την οργάνωση της οικογένειας.
Και, φυσικά, αυτή η ανησυχία εντείνεται και οδηγεί στην παραμέληση -συχνά δε- ακόμη και στην περιφρόνηση των υπολοίπων προβλημάτων, ιδιαίτερα από άτομα τα οποία έχουν επιλύσει το πρόβλημα της πείνας και βρίσκονται στην φυσιολογική κατάσταση να μπορούν να ικανοποιούν τις πλέον επιτακτικές ανάγκες τους, εφ’ όσον ζουν σε ένα περιβάλλον σχετικής ευμάρειας.
Αυτό το γεγονός εξηγείται, εάν λάβει κανείς υπ’ όψιν τον τεράστιο ρόλο που παίζει ο έρωτας στην ηθική και υλική ζωή του ανθρώπου, δεδομένου ότι η εστία, η οικογένεια, είναι ο χώρος στον οποίο ο άνδρας και η γυναίκα περνούν το μεγαλύτερο και καλύτερο μέρος της ζωής τους. Εξηγείται επίσης από μια τάση προς το ιδανικό, η οποία διαποτίζει το ανθρώπινο πνεύμα από την στιγμή που αυτό αποκτά αυτοσυνείδηση.
Όσο οι άνθρωποι θα υποφέρουν, χωρίς να συνειδητοποιούν τα βάσανα τους, χωρίς να προσπαθούν να απαλλαγούν από αυτά, χωρίς να επαναστατούν, θα ζουν όπως τα κτήνη που δέχονται την ζωή όπως την βρίσκουν.
Από την στιγμή όμως που αρχίζουν να σκέπτονται και να κατανοούν ότι τα βάσανα τους δεν οφείλονται σε κάποιες ανυπέρβλητες φυσικές αντιξοότητες, αλλά σε ανθρώπινες αιτίες, τις οποίες οι άνδρες και οι γυναίκες μπορούν να εξαλείψουν, αισθάνονται συνακόλουθα την αναγκαιότητα μιας τελειοποίησης, και θέλουν -αυτό είναι, τουλάχιστον, το ιδανικό τους- να απολαύσουν τα αγαθά μιας κοινωνίας στην οποία θα βασιλεύει η απόλυτη αρμονία και στην οποία ο πόνος θα έχει εντελώς και για πάντα εξαλειφθεί.
Αυτή η τάση είναι πολύ χρήσιμη, εφ’ όσον μάς ωθεί να βαδίσουμε προς τα εμπρός. Μπορεί, ωστόσο, να αποδειχθεί επιζήμια, εάν, υπό το πρόσχημα ότι κανείς δεν μπορεί να φθάσει στην τελειότητα και ότι είναι αδύνατον να εξαλειφθούν όλοι οι κίνδυνοι και όλα τα ελαττώματα, μάς ωθεί να παραμελούμε όλα όσα θα μπορούσαμε να κάνουμε, συνεχίζοντας να ζούμε όπως μέχρι τώρα.
Τώρα, λοιπόν, και ας το πούμε ευθέως, δεν διαθέτουμε καμία λύση για να αντιμετωπίσουμε τα βάσανα που προέρχονται από τον έρωτα, εφ’ όσον αυτά δεν μπορούν να εξαλειφθούν με κοινωνικές μεταρρυθμίσεις, ούτε καν με μια αλλαγή των συνηθειών μας. Τα βάσανα αυτά είναι ήδη προκαθορισμένα από κάποια βαθιά αισθήματα, θα μπορούσαμε να πούμε έμφυτα,του ανθρώπου, και μεταβάλλονται, όποτε μεταβάλλονται, μόνο μέσω μιας βραδείας εξέλιξης και κατά τρόπο που δεν είμαστε σε θέση να προβλέψουμε.
Θέλουμε την ελευθερία. Θέλουμε οι άνδρες και οι γυναίκες να μπορούν να ερωτεύονται και να ενώνονται ελεύθερα, χωρίς άλλο κίνητρο εκτός από τον έρωτα, χωρίς καμία νομική, οικονομική και φυσική βία. Η ελευθερία όμως, έστω και αν είναι η μοναδική λύση που μπορούμε και οφείλουμε να προτείνουμε, δεν επιλύει ριζικά το πρόβλημα, δεδομένου ότι για να ικανοποιηθεί ο έρωτας έχει ανάγκη από την συμφωνία δύο ελευθεριών, οι οποίες συχνά δεν εναρμονίζονται διόλου, και ότι η ελευθερία να κάνει κανείς ό,τι θέλει, δεν είναι παρά μια φράση κενή νοήματος, όταν κάποιος δεν μπορεί να θέλει κάτι.
Είναι πολύ εύκολο να πούμε: όταν ένας άνδρας και μια γυναίκα ερωτεύονται, ενώνονται, ενώ χωρίζουν όταν πάψουν να είναι ερωτευμένοι. Για να μπορέσει, ωστόσο, αυτή η αρχή να μετατραπεί σε πάγιο και γενικό κανόνα της ευτυχίας, θα πρέπει να ερωτεύονται και να παύουν να είναι ερωτευμένοι και οι δύο ταυτοχρόνως. Και αν κάποιος αγαπά χωρίς να αγαπιέται; Και αν κάποιος εξακολουθεί να αγαπά, ενώ ο άλλος δεν τον αγαπά πλέον και προσπαθεί να ικανοποιήσει κάποιο καινούργιο πάθος; Και αν κάποιος αγαπά ταυτοχρόνως περισσότερα τού ενός άτομα, τα οποία δεν μπορούν να συμβιβασθούν με μια τέτοια κατάσταση;
«Είμαι άσχημος», έλεγε κάποτε ένας φίλος. «Τί θα κάνω αν καμία δεν θέλει να μ’ ερωτευθεί;» Όσο αστεία και αν ακούγεται μια τέτοια ερώτηση, δεν μπορεί κανείς να μην διακρίνει πίσω από αυτά τα λόγια κάποιες πραγματικές τραγωδίες.
Και κάποιος άλλος, ο οποίος αντιμετώπιζε το ίδιο πρόβλημα, μάς έλεγε: «Για την ώρα, όταν δεν μου προσφέρεται ο έρωτας, τον αγοράζω, έστω και αν είμαι αναγκασμένος να κάνω αιματηρές οικονομίες για να τα φέρω βόλτα. Τί θ’ απογίνω, όταν δεν θα υπάρχουν κοινές γυναίκες;» Το ερώτημα είναι φρικτό, εφ’ όσον αποκαλύπτει την επιθυμία να υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι να εξωθούνται από την πείνα στην πορνεία. Είναι φρικτό, αλλά και συνάμα …τρομερά ανθρώπινο.
Ορισμένοι ισχυρίζονται πως το φάρμακο θα μπορούσε να βρεθεί στην οριστική κατάργηση της οικογένειας,στην κατάργηση τού, λίγο-πολύ, μόνιμου σεξουαλικού ζεύγους, καθιστώντας έτσι τον έρωτα μια απλή φυσική πράξη, ή, καλύτερα, μεταμορφώνοντας τον -μέσω της σεξουαλικής ένωσης- σε ένα αίσθημα παρόμοιο με την φιλία, που θα αναγνωρίζει το δικαίωμα στις πολυγαμικές σχέσεις, στην ποικιλία, στην διατήρηση πολλών ερωτικών δεσμών ταυτοχρόνως. Και τα παιδιά; …Παιδιά όλων. Μπορεί, λοιπόν, να καταργηθεί η οικογένεια; Θα πρέπει να ευχόμαστε κάτι τέτοιο; Πρώτα απ’ όλα, θα πρέπει να παρατηρήσουμε ότι, παρά κυριαρχούσε και εξακολουθεί να κυριαρχεί μέσα στην οικογένεια, αυτή αποτελούσε και εξακολουθεί να αποτελεί τον σημαντικότερο παράγοντα ανάπτυξης του ανθρώπου, εφ’ όσον μέσα στα πλαίσια της οικογένειας ο άνθρωπος θυσιάζεται για τον άνθρωπο και ανταποδίδει το καλό με καλό, χωρίς να ζητά άλλη ανταμοιβή πέραν της αγάπης του συντρόφου και των παιδιών του.
Όμως μάς λένε πως από την στιγμή που θα εξαφανισθούν τα προβλήματα που γεννούν τα συμφέροντα, όλοι οι άνθρωποι θα είναι αδέλφια και θα αγαπούν ο ένας τον άλλον. Οπωσδήποτε δεν θα μισεί ο ένας τον άλλον είναι βέβαιο ότι το αίσθημα της συμπάθειας και της αλληλεγγύης θα αναπτυσσόταν σε μεγάλο βαθμό και ότι το γενικό συμφέρον των ανθρώπων θα αναδεικνυόταν ως σημαντικός παράγων στον καθορισμό της συμπεριφοράς κάθε ατόμου. Αυτό, ωστόσο, δεν είναι έρωτας. Το να αγαπάς όλο τον κόσμο μοιάζει με το να μην αγαπάς κανέναν. Ενίοτε μπορούμε να βοηθάμε τον άλλον. Δεν μπορούμε όμως να κλαίμε για όλες τις δυστυχίες. Αυτό θα σήμαινε ότι θα περνούσαμε όλη την ζωή μας με δάκρυα. Πάντως, μια καρδιά που αντέχει το κλάμα της συμπόνιας, είναι η πιο γλυκιά παρηγοριά.
Οι στατιστικές των θανάτων και των γεννήσεων μπορεί να προσφέρουν κάποια ενδιαφέροντα στοιχεία τα οποία θα μάς επέτρεπαν να γνωρίσουμε τις κοινωνικές ανάγκες. Στην καρδιά μας όμως δεν μπορούν να πουν τίποτε. Πρακτικά, μάς είναι εντελώς αδύνατον να θρηνούμε για κάθε άνθρωπο που πεθαίνει και να χαιρόμαστε για κάθε άνθρωπο που γεννιέται.
Και αν υποτεθεί πως δεν αγαπάμε κάποιον περισσότερο από τους άλλους, εάν δεν υπάρχει ένα και μόνο άτομο, για το οποίο να είμαστε περισσότερο διατεθειμένοι να θυσιαστούμε απ’ ό,τι για τους άλλους, εάν δεν γνωρίζαμε άλλον έρωτα εκτός από αυτόν τον μέτριο, τον αφηρημένο, τον σχεδόν θεωρητικό, που μπορούμε να αισθανθούμε για τους πάντες, δεν θα ήταν η ζωή μας λιγότερο πλούσια, λιγότερο γόνιμη, λιγότερο όμορφη; Δεν θα μειώνονταν αυτές οι ωραιότερες παρορμήσεις τής ανθρώπινης φύσης; Άραγε δεν θα ήμαστε στερημένοι
από τις βαθύτερες απολαύσεις μας; Δεν θα ήμαστε πιο δυστυχισμένοι;
Κατά τα άλλα, ο έρωτας είναι αυτό που είναι! Όταν μας χτυπούν τα βέλη του έρωτα, νοιώθουμε την ανάγκη της επαφής, της αποκλειστικής κατοχής της αγαπημένης ύπαρξης. Η ζήλια, με την καλύτερη δυνατή έννοια της λέξης, φαίνεται να αποτελεί -και γενικώς αποτελεί- μια αναπόφευκτη πραγματικότητα. Το γεγονός μπορεί να είναι θλιβερό, δεν μπορεί ωστόσο να αλλάξει κατά βούληση, ούτε καν κατά την βούληση εκείνου που βασανίζεται από την ζήλια.
Για μας ο έρωτας είναι ένα πάθος το οποίο από μόνο του γεννά τραγωδίες. Οπωσδήποτε, αυτές οι τραγωδίες δεν θα μεταφράζονταν πλέον σε πράξεις βίαιες και κτηνώδεις, αν ο άνδρας και η γυναίκα διέθεταν το αίσθημα του σεβασμού της ελευθερίας του άλλου, αν διέθεταν αρκετή εξουσία πάνω στον ίδιο τον εαυτό τους, ώστε να αντιλαμβάνονται πως ένα κακό δεν θεραπεύεται με κάποιο άλλο μεγαλύτερο, και αν η κοινή γνώμη δεν ήταν τόσο ανεκτική απέναντι στα εγκλήματα πάθους, όσο είναι σήμερα. Παρ’ όλα αυτά, οι τραγωδίες δεν θα ήταν λιγότερο οδυνηρές.
Όσο οι γυναίκες και οι άνδρες διαθέτουν τα αισθήματα που διαθέτουν -και μια αλλαγή στο οικονομικό και πολιτικό καθεστώς της κοινωνίας δεν μάς φαίνεται αρκετή για να τα μεταβάλει οριστικά- ο έρωτας, την ίδια στιγμή που θα προσφέρει μεγάλη χαρά, θα προξενεί και μεγάλο πόνο. Με την κατάργηση όλων των αιτίων που θα μπορούσαν να καταργηθούν, ο πόνος αυτός θα μπορούσε να μειωθεί ή να απαλυνθεί, η πλήρης εξαφάνιση του’όμως είναι αδύνατη.
Αποτελεί, άραγε, αυτή η διαπίστωση λόγο για να μην δεχθεί κάποιος τις ιδέες μας και να θελήσει να παραμείνει εκουσίως στην παρούσα κατάσταση; Εν προκειμένω, θα έμοιαζε με κάποιον ο οποίος, μη μπορώντας να αγοράσει πολυτελή ρούχα, θα προτιμούσε να κυκλοφορεί γυμνός, ή με κάποιον ο οποίος, μη μπορώντας να τρώει κάθε μέρα φασιανό, θα απαρνιόταν το ψωμί, ή με έναν γιατρό ο οποίος, δεδομένων των αδυναμιών της σύγχρονης επιστήμης όσον αφορά ορισμένες ασθένειες, θα αρνιόταν να θεραπεύσει τις αρρώστιες που μπορούν να θεραπευθούν.
Ας καταργήσουμε την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο· ας. καταπολεμήσουμε την κτηνώδη παρόρμηση του αρσενικού που πιστεύει πως πρέπει να κυριαρχεί πάνω στο θηλυκό· ας καταπολεμήσουμε τις θρησκευτικές, κοινωνικές και σεξουαλικές προκαταλήψεις· ας εξασφαλίσουμε σε όλους, άνδρες, γυναίκες και παιδιά, την ευημερία και την ελευθερία· ας διαδώσουμε την μόρφωση και, τότε, θα μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε την κατάσταση λογικά, εάν δεχθούμε ότι δεν θα υπάρχουν πλέον άλλα βάσανα, εκτός από εκείνα του έρωτα.
Εν πάση περιπτώσει, όσοι θα είναι άτυχοι στον έρωτα, θα μπορούν να βρουν άλλες απολαύσεις, εφ’ όσον η κατάσταση δεν θα είναι όπως η σημερινή, στην οποία ο έρωτας και το αλκοόλ αποτελούν την μοναδική παρηγοριά του μεγαλύτερου μέρους της ανθρωπότητας.
Κείμενο από το βιβλίο «Προς μια ελεύθερη κοινωνία», του Ερρίκο Μαλατέστα, 

Τρίτη 26 Μαΐου 2015

Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΣΤΗ ROJAVA


                 Al-di-qua-di-Kobane

Αυτό που συμβαίνει στις μέρες μας και που συνοπτικά αποκαλείται »η επανάσταση της Rojava (Ροζαβά: δυτικό Κουρδιστάν που βρίσκεται στην Βόρεια Συρία)’’, έχει ιδιαίτερη σημασία για όσους, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, θεωρούν τον εαυτό τους μέλος του παγκόσμιου κινήματος κοινωνικής χειραφέτησης και αυτονομίας, θέτει ζητήματα και εφαρμόζει πολιτικές κρίσιμης σημασίας.
Αυτό που συμβαίνει τώρα στη Ροζαβά είναι ένα εγχείρημα οικουμενικής σπουδαιότητας που συνδιαλέγεται με την ιστορία στον παρόντα χρόνο, η τεράστια σημασία του οποίου θα γίνεται περισσότερο αντιληπτή όσο περισσότερο γίνεται κατανοητό τι ακριβώς έχει μπει σε εφαρμογή εκεί.
Από την άλλη βέβαια, κάνει πιο αμείλικτο το ερώτημα γιατί μεγάλο μέρος της αριστεράς και όχι μόνο, υποτιμά (ηθελημένα ίσως;) το απελευθερωτικό αφήγημα που διεξάγεται στη βόρεια Συρία;
Οι λόγοι ίσως γίνουν κατανοητοί παρουσιάζοντας κάποια από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του συγκεκριμένου προτάγματος. Μερικά από αυτά είναι η αποκήρυξη του μαρξισμού-λενινισμού, ο Δημοκρατικός Συνομοσπονδισμός, η έμφαση στην κοινωνική και όχι στην »εθνική» απελευθέρωση, η συμμετοχή και η βαρύτητα του ρόλου των γυναικών.
Οι πολίτες ,γυναίκες και άντρες, της Ροζαβά προτίμησαν να δώσουν έμφαση στην κοινωνική χειραφέτηση και αυτονομία αντί της εθνικής ολοκλήρωσης και με αυτόν τον τρόπο πέτυχαν δύο πολύ σημαντικά πράγματα: το ένα είναι ότι έτσι έθεσαν σε άμεση εφαρμογή την κοινωνική αλλαγή και δεν ανέβαλαν την πραγματοποίησή της μέχρι την »απελευθέρωση» και το άλλο είναι ότι απέφυγαν να αυτοπαγιδευτούν στον λαβύρινθο των διεθνών κρατικών συμμαχιών και λυκοφιλιών.
Προτίμησαν την »λύση χωρίς κράτος», όπως την αποκαλούν, γιατί, όπως επίσης επισημαίνουν, »το κράτος είναι το πρόβλημα, όχι η λύση». Έχουν αρχίσει ήδη να φαίνονται οι διαφορές τους σε σχέση με σύγχρονα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα.
Έτσι έθεσαν σε άμεση εφαρμογή τον Δημοκρατικό συνομοσπονδισμό, ο οποίος δεν είναι πολύ διαφορετικός από αυτό που ο Μπούκτσιν αποκάλεσε »ελευθεριακό δημοτισμό». Η κοινωνική ζωή είναι η ζωή της κοινότητας, οι αποφάσεις λαμβάνονται από τις συνελεύσεις των κατοίκων στις οποίες συμμετέχουν ισότιμα γυναίκες και άνδρες, η οικονομική ζωή είναι οργανωμένη σε συνεταιρισμούς και οι τιμές καθορίζονται από επιτροπές των κοινοτήτων. Δεν υπάρχει οργανωμένος στρατός, ως ξεχωριστό και αυτονομημένο από την κοινωνία υποσύνολο, ούτε πολιτικές και θρησκευτικές φατρίες που αναλαμβάνουν το ρόλο της άμυνας, στην πραγματικότητα όμως εξουσιάζουν την κοινωνία, υπάρχουν οργανωμένες πολιτοφυλακές, αντρικές (YPG) και γυναικείες (YPJ).
Ένα ακόμη πολύ σημαντικό επίτευγμα της επανάστασης που λαμβάνει χώρα στη Ροζαβά είναι η απελευθέρωση των γυναικών από κάθε είδους δεσμά που μέχρι τότε τις είχαν αλυσοδεμένες. Το γεγονός λαμβάνει ακόμη μεγαλύτερη σημασία αν αναλογιστούμε την περιοχή που συμβαίνει αυτό!
Δεν υπάρχει ελεύθερη κοινωνία όταν το μισό του πληθυσμού είναι υπόδουλο, λένε στη Ροζαβά. Έτσι οι γυναίκες στην περιοχή έχουν κατακτήσει ελευθερίες που ούτε στην, από καιρό κοσμική, δύση δεν απολαμβάνουν. Κάθε κοινότητα έχει δύο συνπροέδρους, ουσιαστικά εντολοδόχους των αποφάσεων της κοινότητας, έναν άνδρα και μία γυναίκα. Η συμμετοχή των γυναικών στα πολιτικά όργανα είναι θεσμοθετημένη στο τουλάχιστον 40 τοις εκατό, ενώ οι γυναικείες πολιτοφυλακές έχουν δική τους, αυτόνομη διοίκηση και στρατώνες προκειμένου να διατηρήσουν την ανεξαρτησία τους.
Ένα ακόμη πολύ σημαντικό χαρακτηριστικό είναι η ανυπαρξία διαχωρισμών και αποκλεισμών από την πολιτική ζωή της κοινότητας στη βάση θρησκευτικών και εθνικών διαφορών, όλοι οι κάτοικοι των καντονιών θεωρούνται και είναι πολίτες με θεσμοθετημένη συμμετοχή στα πολιτικά όργανα.
Τέλος, η σημασία που δίνουν στην ελευθεριακή παιδεία για τη δημιουργία της αυριανής ελεύθερης κοινωνίας αποδεικνύει τη σοβαρότητα του εγχειρήματος αφού μια ελεύθερη κοινωνία βασίζεται κυρίως στην παιδεία της ελευθερίας.
Τα σημαντικότερα στοιχεία των επαναστάσεων που προηγήθηκαν είναι παρόντα εδώ: η συνέλευση πολιτών πάνω στην οποία προσπαθεί να οργανωθεί η δημιουργία μιας ελεύθερης κοινωνίας, η αμφισβήτηση του Κράτους, η άρνηση του καπιταλισμού, η σημασία της παιδείας, η οικολογική συνείδηση, ο φεμινισμός.
Συμπερασματικά, αυτό που διαδραματίζεται τώρα στη Ροζαβά είναι μια επανάσταση σε εξέλιξη, τεράστιας σημασίας όχι μόνο για την περιοχή αλλά για το παγκόσμιο ελευθεριακό κίνημα. Παρόμοια κατάσταση έχουμε να δούμε από την Ισπανία του 1936. Θεωρούμε χρέος κάθε ελεύθερου ανθρώπου την στήριξή της με όποιο μέσο μπορεί ο καθένας!!!



Κυριακή 24 Μαΐου 2015

Εθνικό Πρόγραμμα Μεταρρυθμίσεων ..


               

Πόσοι γνωρίζουν το Εθνικό Πρόγραμμα Μεταρρυθμίσεων 2015, το οποίο κατέθεσε η κυβέρνηση Τσίπρα στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, δηλαδή είναι δικής της "ιδιοκτησίας"; Λίγοι. Κι ενώ η παράσταση "σκληρή διαπραγμάτευση" συνεχίζεται, αυτός που θέλει να διαπιστώσει ότι η κυβέρνηση έχει πλέον παραιτηθεί από κάθε "κοκκινη γραμμή", από κάθε διαπραγμάτευση με γνώμονα το συμφέρον των πολιτών και της πατρίδας, δεν έχει παρά να βρει αυτό το Πρόγραμμα και να το διαβάσει.

Είναι στα ελληνικά και μπορεί να βρεθεί ολόκληρο στον ιστότοπο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (http://ec.europa.eu/europe2020/pdf/csr2015/nrp2015_greece_el.pdf)

Το Εθνικό Πρόγραμμα Μεταρρυθμίσεων 2015, συντάχθηκε (υποτίθεται) από την κυβέρνηση στα πλαίσια του European Semester 2015 (Ευρωπαϊκού Εξαμήνου 2015), το οποίο είναι διαδικασία που προβλέπεται από το νέο Δημοσιονομικό Σύμφωνο. Με βάση τις διαδικασίες του Εξαμήνου, οι κυβερνήσεις, μαζί και η ελληνική, καταθέτει Πρόγραμμα Μεταρρυθμίσεων στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή.




Το Πρόγραμμα αυτό εγκρίνεται, ή προσαρμόζεται στις απαιτήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και κατόπιν ανατίθεται στην κυβέρνηση, υπό την άμεση και διαρκή εποπτεία των οργάνων της Ένωσης να το εφαρμόσει. Η διαδικασία αυτή ακολουθείται για όλες τις χώρες-μέλη της ευρωένωσης και είναι μόνιμη. Όχι παρωδική όπως υποτίθεται ότι είναι τα μνημόνια.

Με τον τρόπο αυτό εξασφαλίζεται θεσμικά η συνέχιση της πολιτικής των μνημονίων, ακόμη και για τις χώρες που τυπικά έφυγαν από αυτά. Η άγρια λιτότητα, οι οριζόντιες περικοπές, η διάλυση ακόμη και των υπολειμάτων του κοινωνικού κράτους, καθώς και το άνοιγμα των αγορών, έχει γίνει μόνιμο καθεστώς της ευρωζώνης και της ΕΕ για όλες τις χώρες.

Δεν χρειάζεται πια "μηχανισμός διάσωσης" με δανεικά για να εξαναγκάσουν οι Θεσμοί της ευρωένωσης μια χώρα σε πολιτικές κατεδάφισης υπέρ του τραπεζικού καρτέλ και των αγορών. Με τη διαδικασία των Εξαμήνων κουμάντο στις χώρες κάνουν ουσιαστικά οι απάτριδες γραφειοκράτες των Βρυξελλών. Και φυσικά τα λόμπι που ξοδεύουν δις ευρώ για να υιοθετηθούν ως οδηγίες της Κομισιόν, τα πιο αδίστακτα και στυγνά συμφέροντα των τραπεζιτών και των ολιγαρχών της Ευρώπης.

Ότι αποφασίζουν οι υπάλληλοι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δεν τελεί ούτε καν υπό την αίρεση του εθνικού κοινοβουλίου. Αντίθετα αν ένα κράτος-μέλος αρνηθεί να συμμορφωθεί, αρχίζουν οι ποινές και οι ρήτρες εναντίον του. Όπως και οι εκβιασμοί όπως τους γνωρίσαμε τους τελευταίους ιδιαίτερα μήνες της νέας διακυβέρνησης.

Να γιατί η κυβέρνηση Τσίπρα έτρεξε να αναγνωρίσει την πολιτική επικυριαρχία των Θεσμών πάνω στη χώρα μας. Από την πρώτη κιόλας στιγμή. Δήθεν για να ξεφορτωθεί την τρόικα, αλλά επί της ουσίας για να εισάγει την Ελλάδα στο μόνιμο καθεστώς αποικιακής κηδεμονίας του νέου Δημοσιονομικού Συμφώνου.

Να γιατί το Εθνικό Πρόγραμμα Μεταρρυθμίσεων 2015, δεν ήρθε πρώτα στη Βουλή προκειμένου να συζητηθεί και να εγκριθεί. Προέχει η έγκριση των Βρυξελλών πρώτα και ύστερα είναι στη διακριτική ευχέρια της κυβέρνησης το αν θα το περάσει από τη Βουλή. Οι Θεσμοί δεν απαιτούν κάτι τέτοιο. Το μόνο που απαιτούν είναι τυφλή εφαρμογή.

Φέτος κλείνουν 200 χρόνια ακριβώς από την εποχή που επιβλήθηκε η Ιερή Συμμαχία της Ευρωπαϊκής απολυταρχίας προκειμένου να κατασταλεί κάθε κίνημα εθνικής και κοινωνικής απελευθέρωσης των λαών της Ευρώπης. Στην πολεμική ιαχή των πατριωτών για δημοκρατία και εθνική αυτοδιάθεση των λαών, η Ιερή Συμμαχία αντέταξε τον Ευρωπαϊσμό και την ενότητα της Ευρώπης υπό το σκήπτρο των ισχυρών μοναρχιών της εποχής.

Το 1818 στο Εξ Λα Σαπέλ, σημερινό Άαχεν, ο τσάρος Αλέξανδρος πρότεινε την ένωση της Ευρώπης, ως το απόλυτο ανάχωμα στα αιτήματα των πατριωτών. Δεν ήταν τυχαία η πρόταση. Ο τσάρος επανέφερε τις δοξασίες του μεσαίωνα για μια ενιαία Ευρώπη, όπου όλοι οι λαοί θα είναι παντοτινά υπήκοοι και υπεξούσιοι στη δύναμη της απολυταρχίας, που εξέφρασε για πρώτη φορά δια του ξίφους ο Καρλομάγνος και η αυτοκρατορία του. Έδρα του Καρλομάγνου ήταν το Εξ Λα Σαπέλ, σημερινό Άαχεν.

Να γιατί από τότε όλοι οι πιστοί του Ευρωπαϊσμού και της Ενωμένης Ευρώπης έχουν σαν αφετηρία τους τον πιο χαρακτηριστικό εκπρόσωπο του πιο απόλυτου σκοταδισμού της εποχής του μεσαίωνα στη δυτική Ευρώπη, τον Καρλομάγνο. Μάλιστα στη πόλη του Άαχεν απονέμεται κάθε χρόνο από τη δεκαετία του 1950, το Διεθνές Βραβείο Καρλομάγνου, το οποίο, όπως επίσημα λέγεται, "είναι το παλαιότερο και πιο γνωστό βραβείο που απονέμεται για έργο που επιτελέστηκε στην υπηρεσία της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Το βραβείο πήρε το όνομά του Καρλομάγνου, του Φραγκόνιου βασιλιά, που δοξάστηκε από τους συγχρόνους του ως «Πατέρας της Ευρώπης»." Φέτος το πήρε ο Μάρτιν Σουλτς.

Αν η ιστορική μνήμη των λαών της Ευρώπης το επέτρεπε είναι σίγουρο ότι οι ευρωπαϊστές θα είχαν καθιερώσει βραβείο Ιερής Συμμαχίας, ή ακόμη και βραβείο Χίτλερ, μιας και ήταν ο πρώτος στη νεώτερη εποχή που επιχείρησε σαν τον Καρλομάγνο να ενώσει την Ευρώπη με τη βία και την απόλυτη βαρβαρότητα. Άλλωστε ο Καρλομάγνος αποτελούσε το 1ο Ράιχ και ο Χίτλερ το 3ο Ράιχ.
Πάντως 200 χρόνια μετά τη συνθήκη της Βιέννης, η οποία καθιέρωσε την Ιερή Συμμαχία, έχουμε πια μια ολική επαναφορά στην απολυταρχία. 

Μια απρόσωπη απολυταρχία υπερεθνικών Θεσμών σε βάρος λαών, εθνών και κυρίαχων κρατών στην Ευρώπη. Το όνειρο του τσάρου και ο εφιάλτης κάθε πατριώτη που γέννησε ο Ευρωπαϊκός διαφωτισμός και σφυρηλάτησαν οι επαναστάσεις για δημοκρατία και εθνική αυτοδιάθεση των λαών της Ευρώπης του 19ου και 20ου αιώνα, έχει γίνει πραγματικότητα με την ευρωένωση.




Οι λαοί καλούνται να αυτοκαταλυθούν, να απαρνηθούν την ιστορική τους ταυτότητα, τους αγώνες τους για ελευθερία, αυτοδιάθεση και ανεξαρτησία, προκειμένου να γίνου υπήκοοι απρόσωπων Θεσμών. Να γίνουν δηλαδή Ευρωπαίοι, όπως τους ήθελε πάντα η οικουμενική απολυταρχία και το αυτοκρατορικό ιδεώδες. Όχι πια της αριστοκρατίας του σκήπτρου, αλλά του χρήματος.



Σάββατο 23 Μαΐου 2015

Κόκκινη Γραμμή : Σάββατο 23/05, 12:00 – Πορεία προς την Γερμανική πρεσβεία


kgAfissa
Δεν θα γίνουμε αποικία του γερμανικού και κανενός άλλου ιμπεριαλισμού.
Γερμανοί και ευρωπαίοι εργάτες ζητάμε την αλληλεγγύη σας
απέναντι στην επίθεση του κεφαλαίου.
 Την τελευταία περίοδο στο επίκεντρο των συζητήσεων βρίσκονται οι (όποιου είδους) διαπραγματεύσεις σχετικά με τη διαχείριση του δημόσιου χρέους μεταξύ της ελληνικής κυβέρνησης και των ευρωπαϊκών μηχανισμών, τους οποίους κατευθύνει ο γερμανικός ιμπεριαλισμός. Πέρα από το θέαμα, τις δηλώσεις και τα κάθε λογής κινδυνολογικά σενάρια, πέρα ακόμη και από το ζήτημα του δημόσιου χρέους, βρίσκεται η ουσία: αυτή την ώρα παίζεται η ζωή και το μέλλον κάθε εργαζόμενου στην Ελλάδα, αλλά και σε όλη την Ε.Ε..
Η Ε.Ε. δημιουργήθηκε εξ αρχής ως ιμπεριαλιστικό κέντρο, στο οποίο προσδέθηκαν πλήθος άλλες εξαρτημένες καπιταλιστικές χώρες. Από τη γέννησή της αποτελεί έναν διακρατικό μηχανισμό που χρησιμοποιεί ο εκάστοτε «τιμονιέρης» –εν προκειμένω το γερμανικό κεφάλαιο  και οι λακέδες του– για να προωθεί τα συμφέροντά του σε βάρος όλων των εκμεταλλευόμενων της Ευρώπης. Τα στεγανά στα οποία έχει δημιουργηθεί η Ε.Ε., όπως και η πάγια καπιταλιστική, εκμεταλλευτική της κατεύθυνση και πολιτική αποδεικνύουν ότι μπορεί να λειτουργήσει μόνο υπέρ της θωράκισης του μεγάλου κεφαλαίου και διαψεύδουν κάθε ελπίδα για διαπραγμάτευση με αυτή σε φιλολαϊκή βάση.
Η τωρινή στρατηγική του γερμανικού ιμπεριαλισμού συνίσταται από την μια στον δημοσιονομικό και πολιτικό έλεγχο των κρατών-μελών μέσω του ελέγχου του χρέους. Από την άλλη, με όχημα το χρηματοπιστωτικό σύστημα, εξασφαλίζεται ότι τα κέρδη των τραπεζών από τον δανεισμό στα κράτη-μέλη παραμένουν ιδιωτικά, ενώ παράλληλα όλη η «χασούρα» μετατοπίζεται στον δημόσιο τομέα, μέσω της μετατροπής του χρέους σε δημόσιο και της ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών. Προφανής στόχος/αποτέλεσμα αυτής της πολιτικής είναι η απομύζηση των εκμεταλλευόμενων της Ευρώπης στο διηνεκές, ενώ στην αιχμή αυτής της επίθεσης σήμερα βρίσκεται ο ευρωπαϊκός νότος.
Η εισαγωγή του Ευρώ και οι δημοσιονομικοί κανόνες που πρέπει να τηρούν τα μέλη της Ευρωζώνης, η παραγωγική συγκρότηση τους, οι οικονομικές σχέσεις μεταξύ τους, υποτάχθηκαν στα συμφέροντα του γερμανικού κεφαλαίου για απορρόφηση των εμπορευμάτων του και αξιοποίηση των συσσωρευμένων κεφαλαίων του μέσω του δανεισμού, ιδίως προς τις χώρες του νότου. Η ελληνική αστική τάξη, τόσο κατά την ένταξή της στην ΕΟΚ όσο και στην ένταξη της στην Ευρωζώνη, αλλά και σήμερα σε σχέση με την διαχείριση του ζητήματος του χρέους και της προώθησης των καπιταλιστικών μεταρρυθμίσεων μέσα από τα κάθε είδους μνημόνια έχει κάνει μια στρατηγική επιλογή: να προσδεθεί στα ευρωπαϊκά μονοπώλια και να εξυπηρετήσει πρώτα τα δικά τους συμφέροντα επιδιώκοντας παράπλευρα δικά της οφέλη.
Είναι η ώρα τόσο ο ελληνικός όσο και ευρύτερα ο ευρωπαϊκός λαϊκός παράγοντας να βγει στο προσκήνιο και να αντιπαρατεθεί με τα ιμπεριαλιστικά κέντρα (και κυρίως τον πυρήνα τους) και τους ντόπιους συνεργάτες τους για το δικό του συμφέρον και την επιβίωση.
Σε αυτή τη μάχη καλούμε να συμμαχήσουν μαζί μας, να δώσουν τους δικούς τους αγώνες ενάντια στην εκμετάλλευση και την υποδούλωση όλοι οι λαοί της Ευρώπης. Απέναντι στην κοινή επίθεση που δεχόμαστε η νίκη μπορεί να έρθει μόνο μέσα από κοινούς αγώνες των εργαζομένων σε κάθε χώρα της Ε.Ε..
Η σύγκρουση, παρ’ όσα παραπλανητικά προπαγανδίζονται, δεν είναι ανάμεσα στην Ελλάδα και την Γερμανία, ανάμεσα στους Έλληνες και τους Γερμανούς · οι λαοί της Ευρώπης, οι Έλληνες, Ισπανοί, Ιταλοί, Γερμανοί, Γάλλοι κλπ εργάτες δεν έχουμε τίποτα να χωρίσουμε. Αντίθετα, έχουμε έναν κοινό εχθρό : την ιμπεριαλιστική πολιτική του γερμανικού κεφαλαίου και των διεθνών και ντόπιων συμμάχων του. Το γερμανικό κεφάλαιο απομυζεί τους λαούς ειδικά του ευρωπαϊκού νότου, τους εξοντώνει -με την βοήθεια βεβαίως των ντόπιων αστών- προκειμένου να διασώσει τις δικές του τράπεζες και να συνεχίσει η χρηματιστηριακή συσσώρευση. Η πολιτική λιτότητας και η διαχείριση του χρέους, όπως πραγματοποιείται τα τελευταία χρόνια, συμφέρει το γερμανικό κεφαλαίο και η σύγκρουση μαζί της είναι προς το συμφέρον των εργαζομένων της Ε.Ε..
Το ελληνικό κεφάλαιο και η αστική τάξη κάθε χώρας δεν έχουν κοινά συμφέροντα με τους εργαζόμενους. Έχουν επιλέξει τη συμμαχία με τα ευρωπαϊκά μονοπώλια μέσω της Ε.Ε. για να εξυπηρετήσουν τα δικά τους συμφέροντα στην εκμετάλλευση και την κερδοφορία. Η ελληνική αστική τάξη παραπλανεί τις εργατικές και λαϊκές μάζες. Μας κοροϊδεύει γιατί την ιδία ώρα που τα μέσα προπαγάνδας της (ΜΜΕ και αστικά κόμματα) μιλάνε για πατριωτικό καθήκον και «Έλληνες ενωμένους στην κρίση», ακριβώς την ιδία ώρα πνιγούν την οικονομία της χωράς βγάζοντας πάνω από 25 δις στο εξωτερικό μέσα σε ένα μήνα, κάτι που έκαναν και στο παρελθόν. Οι Έλληνες εφοπλιστές δεν έχουν πληρώσει ούτε ένα ευρώ ως φορολογία αυτά τα χρόνια της κρίσης, ίσα ίσα έχουν πλουτίσει κι άλλο. Όταν οι αστοί μιλάνε για «χρέος προς την πατρίδα» εννοούν την βίαιη εξαθλίωση της μικρομεσαίας τάξης, της αγροτιάς και κυρίως της εργατικής τάξης. Δεν είναι διατεθειμένοι να μοιραστούν κομμάτι των κερδών τους, που έχουν συσσωρεύσει στο παρελθόν και μερίδα τους συνεχίζει να συσσωρεύει. Τα συμφέροντά τους ισούνται με την εξαθλίωσή μας.
Εμείς όμως που ζούμε στην ανεργία ή στην επισφαλή εργασία, με μειωμένους μισθούς ή συντάξεις, με αβέβαιο μέλλον και πετσοκομμένα δικαιώματα, δεν μένουμε θεατές απέναντι στη λεηλασία της ζωής μας και στα κοράκια της ντόπιας και διεθνούς κερδοφορίας, δεν περιμένουμε κανένα να δώσει την μάχη για εμάς.
Εμείς που δεν αντέχουμε να χάσουμε τίποτα παραπάνω, βγαίνουμε στο δρόμο για να κερδίσουμε τα πάντα.

ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ ΣΑΒΒΑΤΟ 23/5 – 12.00 – ΟΜΟΝΟΙΑ
ΠΟΡΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΠΡΕΣΒΕΙΑ
αναρχική ομάδα ΡΟΥΒΙΚΩΝΑΣ
ΚΟΚΚΙΝΗ ΓΡΑΜΜΗ – ομάδα για την εργατική αντεπίθεση
Αντιφασιστικό Μέτωπο Καλλιθέας – Μοσχάτου
ΑΣΥΝΦ – Αναρχική Συλλογικότητα Νέας Φιλαδέλφειας
κομμουνιστική ομάδα ΛΑΙΚΗ ΑΝΤΕΠΙΘΕΣΗ
αναρχική συλλογικότητα ΘΡΥΑΛΛΙΔΑ
κατειλημμένο κοινωνικό κέντρο Κ* ΒΟΞ

σύντροφοι/ συντρόφισσες

Παρασκευή 15 Μαΐου 2015

David Harvey : « Όταν ξανάρθω, θα έχετε δραχμές »...


                    


Επ' αφορμή της επίσκεψής του στην Αθήνα, ο μαρξιστής γεωγράφος Ντέιβιντ Χάρβεϊ μίλησε στους Έμμυ Καρίμαλη και Γιάννη-Ορέστη Παπαδημητρίου για το τελευταίο του βιβλίο, για τους αγώνες στην πόλη, για τα κοινωνικά κινήματα και την τρέχουσα κατάσταση στην Ελλάδα. Τμήμα της συνέντευξης δημοσιεύτηκε στην «Εποχή» την Κυριακή 10 Μαΐου 2015.
«17 Αντιφάσεις» και μαρξιστική θεωρία
Ας ξεκινήσουμε απ' το τελευταίο σας βιβλίο, «17 Αντιφάσεις και το Τέλος του Καπιταλισμού». Ο επίλογος, όπως τιτλοφορείται, είναι ένα «Σύνολο Ιδεών για την Πολιτική Πρακτική». Υπάρχει μια τάση στους θεωρητικούς σήμερα να διστάζουν να θέσουν το ερώτημα «Τι να κάνουμε;» (και «ποιος θα το κάνει»). Σε τι το αποδίδετε αυτό;
Σε διάφορα πράγματα. Υπάρχουν πολλές διαφωνίες εντός της Αριστεράς σχετικά με το τι πολιτική πρέπει να ακολουθηθεί και αν διατυπώσεις ιδέες πάνω στο «τι να κάνουμε;» είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα δεχθείς επίθεση. Καλλιεργείται έτσι μια νοοτροπία του τύπου «ας μην το αγγίξουμε αυτό». Για μένα είναι σημαντικό να εκτίθενται οι συνέπειες της κάθε ανάλυσης και ένα καλό πράγμα που προέκυψε μέσα απ' τις «17 Αντιφάσεις» είναι ότι μπόρεσα να πω χωρίς περιστολές πώς εντός του πλαισίου της κάθε αντίφασης, πρέπει να διαλέγουμε την τάδε πλευρά αντί για τη δείνα. Ο επίλογος δεν είναι κάποια «πρόταση» με τη συμπαγή έννοια, αλλά ένα πλαίσιο σκέψης, μια κατεύθυνση προς την οποία θα έπρεπε να τείνει η πολιτική της Αριστεράς. Γι' αυτό πιστεύω ότι κατά μίαν έννοια, είναι το πιο επικίνδυνο βιβλίο που έχω γράψει, ακριβώς επειδή προσπαθεί να προσδιορίσει το τι σημαίνει να είναι κανείς αντι-καπιταλιστής και τι συνεπάγεται αυτό στο επίπεδο της πρακτικής. Παρ' όλα αυτά, δεν συνάντησα πολλές διαφωνίες, το βιβλίο έτυχε μιας σχετικά σιωπηλής αποδοχής. Δεν ξέρω γιατί.
Οι «17 Αντιφάσεις» μοιάζουν να συνεχίζουν τη δουλειά που ξεκινήσατε με τα δύο «Βοηθήματα στο Κεφάλαιο του Μαρξ», ίσως και με το «Αίνιγμα του Κεφαλαίου». Πέρα απ' τα πολιτικά τους χαρακτηριστικά, λειτουργούν σαν διδακτικά εγχειρίδια της μαρξιστικής θεωρίας. Σκοπός σας είναι να παρέχετε μια νέα κριτική προσέγγιση ή υπάρχει κι ένας κάποιος φόβος ότι ο μαρξισμός δεν είναι ιδιαίτερα αποδεκτός από τους φοιτητές και τα πολιτικά υποκείμενα σήμερα;
Δεν το είχα σκεφτεί έτσι, αλλά κάνοντας μια ανασκόπηση στα τελευταία 15 χρόνια, ανακάλυψα πως έχω εμπλακεί σε κάτι που ονομάζω «Σχέδιο Μαρξ», ξεκινώντας από το γεγονός ότι ο Μαρξ δεν έχει γίνει κατανοητός, επειδή πολλοί είναι σκόπιμα αδαείς ή διέπονται από δεξιές προκαταλήψεις. Πιστεύω ότι υπάρχουν πολλές παρανοήσεις για τον Μαρξ ακόμα και στην Αριστερά, ενώ παράλληλα έχει αναδυθεί κι ένας «ακαδημαϊκός» μαρξισμός που ασχολείται με το να κάνει τον Μαρξ πιο πολύπλοκο απ' ότι ήδη είναι.
Θεώρησα λοιπόν πως με την εμπειρία που είχα διδάσκοντας το Κεφάλαιο όλα αυτά τα χρόνια, ήμουν σε θέση να προτείνω έναν ανοιχτό τρόπο να διαβάζεις και να κατανοείς τον Μαρξ, αξιοποιώντας βιντεο-διαλέξεις και βοηθήματα. Πέρα απ' αυτό, μου φάνηκε πως είχα την υποχρέωση να εξηγήσω ποια είναι η σχέση του μαρξισμού με την κατάσταση που βιώνουμε.
Στον «Νέο Ιμπεριαλισμό», επιχείρησα να χρησιμοποιήσω αυτά τα κείμενα [σ.σ.: του κλασσικού μαρξισμού] για να εξηγήσω τι συμβαίνει στο τάδε μέρος του κόσμου, τι είναι η σύγχρονη κρίση στο «Αίνιγμα του Κεφαλαίου» και τον «Νεοφιλελευθερισμό», τι γίνεται με την πολεοδομία στις «Εξεγερμένες Πόλεις» και στο «Παρίσι, Πρωτεύουσα της Νεωτερικότητας» κλπ.. Έτσι, είπα «ας ξεκαθαρίσουμε αρχικά τις μαρξιστικές έννοιες και ας δούμε μετά πώς μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την κατανόηση διαφόρων ζητημάτων». Προσπάθησα να δείξω ότι ο εννοιακός μηχανισμός του Μαρξ σχετίζεται με μεγάλο εύρος ερωτημάτων.
Τα θεωρείτε λοιπόν περισσότερο βιβλία για το ευρύ κοινό και όχι αυστηρά επιστημονικά κείμενα.
Ναι, προορίζονταν για το ευρύ κοινό, αλλά συγχρόνως δεν ήθελα να είμαι υπεραπλουστευτικός. Μερικοί άνθρωποι μου είπαν ότι παραμένουν αρκετά περίπλοκα και τους απάντησα ότι πρέπει να προκαλείς τον αναγνώστη, δεν μπορείς να διδάξεις στους αναγνώστες αυτά που ήδη ξέρουν. Πρέπει να συσχετίσεις αυτό που διδάσκεις μ' αυτά που ήδη ξέρουν, αλλά πρέπει να κινηθείς και πέρα απ' αυτό. Αδικείς τους ανθρώπους στους οποίους απευθύνεσαι αν προϋποθέτεις ότι είναι χαμηλής νοημοσύνης άτομα που δεν μπορούν να αντιληφθούν τίποτα αν δεν είναι υπεραπλουστευμένο. Πιστεύω όμως πως είναι εφικτό να διαβάσει κανείς τον Μαρξ και να καταλάβει για τι πράγμα μιλάει, δεν το θεωρώ τόσο δύσκολο.
Νομίζω πως και το «Κεφάλαιο» γράφτηκε απ' τον Μαρξ με το ίδιο σκεπτικό.
Ναι, αλλά στις ημέρες του Μαρξ υπήρχε μια ενδιαφέρουσα διαίρεση στην εργατική τάξη. Απ' τη μία ήταν οι αυτοδίδακτοι εργάτες που ήταν εξαιρετικά μορφωμένοι και διάβαζαν μανιωδώς, ενώ υπήρχε και η μεγάλη μάζα του πληθυσμού που αποτελούνταν από αναλφάβητους που δεν μπορούσαν να διαβάσουν καθόλου. Ο Μαρξ, λοιπόν, έγραφε για τους μορφωμένους τεχνίτες ανάμεσα στους εργάτες. Σήμερα, υπάρχει μια κατάσταση όπου έχουμε μια μεγάλη μάζα σπουδασμένου κόσμου, που στην πραγματικότητα, δεν ξέρει και τόσα πολλά. Είναι μια διαφορετική κατάσταση.
Έχετε αναφερθεί στη δυσκολία σχηματισμού ενός αντι-καπιταλιστικού μετώπου, ανιχνεύοντας τα ίχνη του στο σχίσμα μεταξύ κομμουνιστών και αναρχικών, αφού άρχισαν να αλληλοκατηγορούνται για την πτώση της Παρισινής Κομμούνας. Σήμερα, ωστόσο, εμφανίζεται ένα πλήθος πολιτικών και κοινωνικών ταυτοτήτων, κάθε μια απ' αυτές με τα δικά της ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Υπάρχει κάτι που να μπορεί να τις ενώσει;
Το σχίσμα κομμουνιστών-αναρχικών έχει ξεχωριστό ενδιαφέρον για μένα. Στην παράδοση της γεωγραφίας, οι ριζοσπαστικές προσεγγίσεις ήταν πάντα αναρχικές, οι γεωγράφοι του 19ου αιώνα ήταν άνθρωποι όπως ο Κροπότκιν. Έτσι, στη γεωγραφία έβλεπα πάντα με συμπάθεια ορισμένες πτυχές αυτού που έκαναν οι αναρχικοί, οι οποίοι είχαν πολύ ισχυρότερες ρίζες στην κριτική της καθημερινής ζωής, καταπιάνονταν με ερωτήματα όπως η χωρική ανάπτυξη σε επίπεδο κοινότητας, ενδιαφέρονταν περισσότερο για τα περιβαλλοντικά ζητήματα κ.α.
Υπάρχουν λοιπόν πολλά που μπορούμε να πάρουμε από τον τρόπο σκέψης των αναρχικών. Ωστόσο, συνήθως δεν είχαν καλή αντίληψη των μακροσκοπικών προβλημάτων, του πως ασκείται η εξουσία σε μεγάλη κλίμακα και γι' αυτό είναι τόσο ανταγωνιστικοί απέναντι στο κράτος. Υπάρχουν πολλές καλές πτυχές στον αναρχισμό, και άλλες που αποδυναμώνουν.
Απ' την άλλη, οι μαρξιστές δεν ήταν ποτέ ιδιαίτερα καλοί στο να καταλαβαίνουν τα γεωγραφικά ζητήματα. Ως γεωγράφος, συχνά εκνευρίζομαι με το γεγονός ότι οι περισσότεροι απ' αυτούς δεν πιστεύουν καν ότι η γεωγραφία έχει σημασία. Μέχρι πρόσφατα, ήταν δύσκολο να τους πείσεις για τη σημασία της πολεοδομίας και του χωρικού σχεδιασμού, τα θεωρούσαν ήσσονος σημασίας.
Πιστεύω πως αναμιγνύοντας τις καλύτερες πτυχές του μαρξισμού και του αναρχισμού, καταλήγεις σε μία πολύ καλύτερη οπτική. Οι συμπάθειές μου προς την ιστορία των αναρχικών, έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην υποτίμηση αυτού που κάνω από τους μαρξιστές, ενώ συγχρόνως διαβάζομαι από πολλούς αναρχικούς, που είναι λίγο σπάνιο, να διαβάζεται ένας μαρξιστής από αναρχικούς - παρότι ο ίδιος ο Μαρξ διαβαζόταν από αναρχικούς τον 19ο αιώνα. Θεωρούσαν πως είχε πολύ καλή ανάλυση, αλλά όχι ιδιαίτερα καλές λύσεις.
Όμως πέρα απ' τους μαρξιστές και τους αναρχικούς, υπάρχουν σήμερα πολλοί άνθρωποι που κινητοποιούνται χωρίς να αναγνωρίζουν τους εαυτούς τους σ' αυτές τις δύο κατηγορίες. Υπάρχει μια συνεχής επινόηση ταυτοτήτων, οι «Αγανακτισμένοι» ας πούμε. Αυτές μπορούν να ενωθούν με κάποιον τρόπο;
Η κριτική που θα έκανα στους Αγανακτισμένους, στο κίνημα Occupy ή σε κάποιον βαθμό ακόμα και στο Podemos, είναι ότι υπάρχουν μεν άνθρωποι που λένε «κάτι δεν πάει καλά, κάτι πρέπει να κάνουμε διαφορετικά», αλλά δεν έχουν πολύ καλή ανάλυση του τι πρέπει να γίνει για ν' αλλάξουν τα πράγματα. Υπάρχει ένα αίσθημα δυσαρέσκειας, που χρειάζεται να μετατραπεί σε κάτι οξύτερο πολιτικά. Οι «17 αντιφάσεις» απευθύνονται σ' αυτό το κοινό για να πουν ότι όταν καταλάβεις μέσα απ' αυτή την οπτική ότι κάτι πάει λάθος με το πώς δουλεύει ο κόσμος, τότε μπορείς και να πεις ότι «αυτή είναι η κατεύθυνση που πρέπει να ακολουθήσουμε πολιτικά».
Κρίση, αποστέρηση και το «Δικαίωμα στην Πόλη»
Επισκέπτεστε συχνά την Αθήνα, εδώ και πολλά χρόνια. Έχετε εντοπίσει ίχνη της κρίσης και της εξέγερσης στον πολεοδομικό ιστό;
Νομίζω πως ναι. Ειδικά απ' το 2010-11. Περνώντας πολύ χρόνο τα τελευταία χρόνια στην Ισταμπούλ και την Αθήνα, βλέπω την Ισταμπούλ γεμάτη κτίρια, να επεκτείνεται και να αναπτύσσεται συνεχώς, και παίρνοντας μια πτήση μιάμισης ώρας είμαι στην Αθήνα που τα πάντα είναι διαφορετικά. Στην Αθήνα - εν αντιθέσει με την Ισταμπούλ όπου είναι τα φτωχότερα στρώματα αυτά που εξωθούνται 20 χιλιόμετρα μακριά απ' το κέντρο της πόλης, όπου υπάρχει ένα μεγάλο κίνημα ενάντια στην απώλεια ιδιοκτησίας, μία ρευστή κατάσταση που είναι καταστροφική για τους ανθρώπους στα χαμηλά εισοδήματα όπως οι Κούρδοι - συντελείται μια μακροσκοπική καταστροφή που πλήττει τους πάντες. Το δίδαγμα εδώ είναι ότι οι φτωχοί θα περνούν πάντα δύσκολα, είτε τα πράγματα πηγαίνουν καλά, είτε όχι. Απλά εδώ δεν είναι μόνο οι φτωχοί που έχουν το πρόβλημα, αλλά και η μεσαία τάξη - βλέπεις για παράδειγμα κλειστά μαγαζιά και εγκατάλειψη, μπαίνεις σε καφέ και ρεστοράν στο κέντρο της πόλης που κάποτε δεν θα έβρισκες τραπέζι να κάτσεις και τώρα είναι μόλις 20% γεμάτα. Αισθάνεσαι ότι είναι πολύ πεσμένα τα πράγματα.
Υπάρχει κάτι που θα διορθώνατε στην πόλη;
Υπάρχουν καλά και κακά πράγματα στις πόλεις. Τα πεζοδρόμια της Αθήνας είναι ανάμεσα στα χειρότερα του κόσμου. Πρέπει να φτιάξετε τα πεζοδρόμιά σας (γέλια).
Ο εξευγενιστής δήμαρχός μας έχει ονομάσει την παράταξή του «Δικαίωμα στην Πόλη», απ' τη γνωστή έννοια του Ανρί Λεφέβρ. Οι νεοναζί οφείλουν μεγάλο μέρος της δύναμής τους στη χρησιμοποίηση του αιτήματος για «ανακατάληψη των πόλεων», προσθέτοντας σ' αυτό μια ξενοφοβική ρητορική κατά των μεταναστών. Μήπως αυτό πρέπει να μας κάνει να ξαναθέσουμε διαφορετικά το ζήτημα του «Δικαιώματος στην Πόλη»;
Έγραψα κάπου ότι το «Δικαίωμα στην Πόλη» είναι ένα κενό σημαίνον, στο οποίο ο καθένας μπορεί να προσδώσει το δικό του νόημα. Ένας δισεκατομμυριούχος που γίνεται δήμαρχος, όπως ο Μάικλ Μπλούμπεργκ στη Νέα Υόρκη, εξασκεί το δικό του «Δικαίωμα στην Πόλη», προσπαθώντας να χτίσει την πόλη που θα φιλοξενούσε τους δισεκατομμυριούχους, ένα κέντρο για εύπορους ανθρώπους σαν τον ίδιο. Ταυτόχρονα, ας φανταστούμε τους άστεγους σαν την οργάνωση που προασπίζεται τα συμφέροντα του άστεγου πληθυσμού, ο οποίος προσπαθεί να εξασκήσει το δικό του «Δικαίωμα στην Πόλη» όταν διαδηλώνει λέγοντας ότι πρέπει να χτιστούν εναλλακτικές κατοικίες, να στηθεί κάποιο είδος μηχανισμού που να διασφαλίζει τους δημόσιους χώρους, την προσβάσιμη οικονομικά κατοικία κλπ.
Οι περισσότεροι επιχειρηματολογούν στη βάση του «Δικαιώματος στην Πόλη». Δεν είναι τυχαίο που το Habitat for Humanity, το παράρτημα των Ηνωμένων Εθνών που ασχολείται με πολεοδομικά ζητήματα, έντυσε την αναπτυξιολαγνεία του με το «Δικαίωμα στην Πόλη». Πιστεύω λοιπόν ότι το «Δικαίωμα στην Πόλη» είναι μια πολύ σημαντική έννοια που πρέπει όμως να διευκρινίζεται ποιος την επικαλείται και για ποιον λόγο. Όλοι λένε για το «Δικαίωμα στην Πόλη»: η αστική τάξη, οι μετανάστες, οι φτωχοί, οι δισεκατομμυριούχοι και όλοι τους εννοούν διαφορετικό πράγμα.
Φαίνεται να υπάρχει μια τάση στις ριζοσπαστικές κριτικές της πολεοδομίας να χαλάνε με τον καιρό. Οι Καταστασιακοί τέθηκαν στην υπηρεσία της διαφήμισης και του μάρκετινγκ, ενώ εσείς έχετε πει ότι παρά τον ριζοσπαστισμό της, η Τζέιν Τζέικομπς είναι κατά μίαν έννοια η μητέρα του gentrification.
Αυτή η τάση έχει μακρά ιστορία. Κατά σύμπτωση, φτάνει ως τους αναρχικούς, η επιρροή των οποίων στον πολεοδομικό σχεδιασμό, ήταν πολύ δυνατή στις αρχές του 20ου αιώνα. Άνθρωποι όπως ο Πάτρικ Γκέντες, ο Εμπενίζερ Χάουαρντ και ο Λιούις Μάμφορντ ήταν έντονα επηρεασμένοι από τον Κροπότκιν και τους όμοιούς του. Ο πολεοδομικός σχεδιασμός ήταν μια απόπειρα προβολής των αναρχικών ιδεών στο σύνολο του αστικού χώρου, καθώς οι αναρχικοί δεν ήταν πολύ καλοί στο να μιλάνε για το σύνολο του αστικού χώρου, ήταν καλοί σε κοινοτικό και τοπικό επίπεδο.
Το κίνημα της πολεοδομίας ήταν επηρεασμένο από τους αναρχικούς στα πρώτα χρόνια, αλλά βλέπεις πως όταν χτίσεις στην πραγματικότητα μια κηπούπολη (σημ.: garden city, το πρότυπο μοντέλο του Εμπενίζερ Χάουαρντ), όπως έγινε στη Βρετανία, γίνεσαι πια ένας στρατηγός του αστικού κομφορμισμού. Ανέφερα χθες έναν μακροχρόνιο αγώνα τις δεκαετίες του '80 και του '90, προκειμένου να έχουν δικαίωμα τα φτωχότερα στρώματα σε στεγαστικά δάνεια, πράγμα που με τον καιρό οδήγησε στην οικιστική κρίση του 2008 και λειτούργησε ως μηχανισμός στέρησης της ιδιοκτησίας τους. Αυτά τα πράγματα συχνά αλλάζουν, γι' αυτό ελπίζω σε μία διαλεκτική κατανοησή του πού βρισκόμαστε σε σχέση με την πολεοδομία και τις πολεοδομικές διαδικασίες. Όταν η πρόσβαση σε φτηνές κατοικίες για τον πληθυσμό των πόλεων πέσει στα χέρια των τραπεζών και των μεσιτών, γίνεται άλλο ένα εργαλείο συσσώρευσης κεφαλαίου.
Το ίδιο συνέβη τη δεκαετία του '80 με την «ευέλικτη εξειδίκευση» των Νέων Εργατικών που έχει τις ρίζες της στη σκέψη του Προυντόν. Έλεγα τότε πως η «ευέλικτη εξειδίκευση» θα έπρεπε να λέγεται «ευέλικτη συσσώρευση». Φαίνεται καλή απ' την άποψη της αυτονομίας του εργάτη, αλλά πιάνεται από το Κεφάλαιο και γίνεται ένας τρόπος αποδυνάμωσης των εργατών και της Εργασίας γενικότερα και επιτρέπει τη συσσώρευση κεφαλαίου με ταχύτερους ρυθμούς, μέσα απ' την ελαστικότητα. Η σημερινή πρακτική του ΔΝΤ αφορά πάντα την «ελαστικοποίηση της αγοράς εργασίας». Έτσι, η «ευέλικτη εξειδίκευση» αποτελεί πλέον εργαλείο μακροοικονομικής διοίκησης μιας καπιταλιστικής οικονομίας.
Τα τελευταία χρόνια, το ζήτημα της φορολόγησης της ακίνητης περιουσίας έχει παίξει καθοριστικό ρόλο στην εκλογική δύναμη των δύο μεγάλων κομμάτων. Είναι αυτή η επίθεση στην κατοικία κάποιο «κοινωνικό συμβόλαιο» που τώρα σπάει ή είναι κάτι που ο καπιταλισμός αναμένεται ούτως ή άλλως να κάνει σε καιρό κρίσης;
Αυτό το εντάσσω σε μία ορισμένη τάση του καπιταλισμού που ονομάζω «συσσώρευση μέσω αποστέρησης», η οποία λαμβάνει πολλές μορφές. Μία απ' αυτές είναι η στέρηση ιδιοκτησίας και ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων. Στις καταστάσεις που το κεφάλαιο δεν ξέρει τι άλλο να κάνει, συχνά επενδύει σε δραστηριότητες που αφορούν τη συσσώρευση μέσω αποστέρησης, όπως έγινε με την οικιστική έκρηξη απ' το 2001 και μετά. Εκεί είχαμε κεφάλαιο που έρεε στις αγορές ακινήτων, με τρόπο που μεγάλες ποσότητες πλούτου μπορούσαν να αποσπαστούν από οικονομικά ευαίσθητα στρώματα.
Τέτοια φαινόμενα εμφανίζονται όταν δεν υπάρχουν άλλες βιώσιμες λύσεις, όπως ήταν στη δεκαετία του '90 η φούσκα του “dot-com” στις ΗΠΑ, όπου τα κεφάλαια ρίχνονταν στα ηλεκτρονικά μέσω των εταιριών που αναδιαμορφώνονταν τότε (π.χ. η Amazon), ασχέτως του αν είχαν κέρδη ή όχι. Τότε δεν υπήρχε πίεση στην αγορά ακινήτων. Το χρηματιστήριο κατέρρευσε το 2001 και όλοι οι καπιταλιστές ρώτησαν «πού να πάμε, τι να κάνουμε» και σ' εκείνο το σημείο άρχισαν να εισέρχονται στην αγορά ακινήτων. Η οικονομία αυτής βέβαια, δεν έχει να κάνει με την παραγωγή της αξίας, αλλά με την οικειοποίησή της. Τότε εμφανίστηκε το ερώτημα του ποιος θα μπορούσε να την οικειοποιηθεί. Ένας λόγος που τα πράγματα πήγαν τόσο άσχημα στις ΗΠΑ, είναι ότι πολλοί άνθρωποι άρχισαν να σκέφτονται ότι όλοι μπορούσαν να καρπωθούν αξία. Τότε είναι που έγινε η κερδοσκοπική έκρηξη, όλοι εισήλθαν στην αγορά ακινήτων και δανείζονταν, αγόραζαν, πούλαγαν κ.ο.κ.
...είναι μια ιδιοκτησία που είναι εκ των προτέρων προσωρινή.
Σωστά, δεν είναι ιδιοκτησία που αφορά την αξία χρήσης, αλλά τη μεγιστοποίηση της ανταλλακτικής της αξίας. Αυτό φυσικά είναι καταστροφικό για τις κοινότητες, γιατί δεν υπάρχει σταθερότητα στους ανθρώπους: πηγαίνουν σε μία κοινότητα, αγοράζουν ένα σπίτι, επενδύουν σ' αυτό, το φτιάχνουν ώστε να φαίνεται ωραιότερο και το πουλάνε. Δημιουργήθηκε έτσι μια μεγάλη αστάθεια στις αστικές περιοχές, καθώς οι άνθρωποι επικεντρώθηκαν στη μεταποίηση σπιτιών. Σε τοπικό επίπεδο, οι ίδιοι που καρπώνονταν τα φτηνά σπίτια, δανείζονταν και λεφτά, και εν τέλει, οι ίδιοι οι απαλλοτριωτές, απαλλοτριώθηκαν από τις τράπεζες και τους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς. Αυτό είναι ένα γενικευμένο φαινόμενο.
Νομίζω εκεί είναι που πρέπει να δεις το κεφάλαιο ως ένα πολύ αποκεντρωμένο σύστημα. Ρέει όπου υπάρχουν ευκαιρίες για κέρδος και η χρηματιστικοποίηση του κεφαλαίου σημαίνει πως το χρηματικό κεφάλαιο, όπως κάθε άλλη ρευστή μορφή κεφαλαίου, μπορεί να μετακινείται εύκολα εδώ κι εκεί. Αν δεν μπορείς να το ρίξεις στα ακίνητα την τάδε στιγμή, το ρίχνεις στα φοιτητικά δάνεια. Αν δεν μπορείς να το ρίξεις στα φοιτητικά δάνεια – επειδή κι αυτό τελείωσε – το ρίχνεις σε γη στην Αφρική. Βλέπεις την αρπαγή γης να συμβαίνει συνεχώς, και μάλιστα εδώ, στην Ελλάδα. Μπορεί κανείς να αγοράσει ένα νησί! Και φυσικά, αναγκάζεστε και να ιδιωτικοποιείτε, πράγμα που παρέχει πολλές ευκαιρίες συσσώρευσης μέσω αποστέρησης. Ας το δούμε λοιπόν σαν απο-κεντρωμένο σύστημα που βασίζεται στο γρήγορο κέρδος. Πολλά απ' όσα συμβαίνουν σήμερα βασίζονται στο γρήγορο κέρδος.
Η συσσώρευση μέσω αποστέρησης έχει κάποιες ομοιότητες με θεωρίες όπως η εμμένεια της πρωταρχικής συσσώρευσης ή οι νέες περιφράξεις. Σ' αυτές τις θεωρίες όμως έχετε ασκήσει κριτική, δεν τις βλέπετε να συνδέονται με τη δική σας.
Η συσσώρευση μέσω αποστέρησης είναι η συνέχεια της πρωταρχικής συσσώρευσης, αλλά και η μεταλλαγή της σε κάτι που εκτείνεται πέρα από τα όριά της. Καταλήγω πως αυτό μας επιστρέφει στη σημασία του να γίνεται κατανοητός ο Μαρξ. Εννοώ πως αν πάω σε κάποιον που χάνει το σπίτι του και του πω ότι αυτό που του συμβαίνει είναι πρωταρχική συσσώρευση θα με κοιτάξει περίεργα, ενώ αν του πω ότι είναι συσσώρευσης μέσω αποστέρησης, θα το καταλάβει. Γιατί λοιπόν να μη χρησιμοποιήσεις κάτι που οι άνθρωποι μπορούν να καταλάβουν, λέγοντας λίγο-πολύ το ίδιο πράγμα;
Σ' αυτό το σημείο, ο μαρξιστής οργίζεται και λέει «όχι, όχι, όχι, πρέπει να κρατήσουμε τον όρο πρωταρχική». Αλλά δεν είναι πρωταρχική πια• και δεν είναι καν πρωτότυπη, είναι συνεχιζόμενη και επίσης πολύ μεγαλύτερη σε εύρος, καθώς οι κατασχέσεις αποτελούν παράδειγμα συσσώρευσης μέσω αποστέρησης. Αλλά δεν εννοούμε αυτό με την πρωταρχική συσσώρευσης, όπου άνθρωποι εξωθούνταν απ' τη γη τους και μετατρέπονταν σε εργατικό δυναμικό. Είναι ήδη εργατικό δυναμικό, απλά ο μισθός τους επενδυόταν σε περιουσιακά στοιχεία τα οποία τώρα στερούνται. Είναι διαφορετική κατάσταση.
Ας δούμε το παράδειγμα των αμερικάνων εργαζόμενων στη United Airlines ή την American Airlines, οι οποίες κήρυξαν πτώχευση και πήγαν στον δικαστή και του είπαν «δεν μπορούμε να στηρίξουμε οικονομικά το κόστος όλων αυτών των συντάξεων και των επιδοτήσεων κατοικίας». Τι συνέβη; Ο δικαστής είπε «δεν πειράζει, θα τις διαγράψω». Έτσι, άνθρωποι που νόμιζαν πως είχαν ασφάλεια υγείας και σύνταξη, ξαφνικά δεν είχαν τίποτα. Σ' αυτό το σημείο, εμφανίστηκε ένα κρατικό κονδύλιο που αποζημίωσε τους εργαζόμενους, μόνο που αντί για 80.000 δολάρια ετησίως, ανακάλυψα πως θα παίρνουν 35.000 – μία σύγχρονη μορφή ληστείας, θα έλεγε κανείς. Τώρα, το Ανώτατο Δικαστήριο απεφάνθη πως κάτι τέτοιο είναι αντισυγματικό και τώρα, το αμερικάνικο κράτος χρωστάει δισεκατομμύρια δολάρια στους ανθρώπους που λήστεψε.
Όταν θες λοιπόν να μιλήσεις για τέτοια πράγματα, αυτό που ο Μαρξ αποκάλεσε «πρωταρχική συσσώρευση» δεν φαίνεται να ταιριάζει και πολύ. Αν και υπάρχουν μέρη στη σύγχρονη Κίνα ή τη σύγχρονη Ινδία, όπου ο κόσμος διώχνεται απ' τη γη του και προλεταριοποιείται. Εκεί ο όρος ταιριάζει. Αλλά ας μην αποκαλούμε την κλοπή των συντάξεων, πρωταρχική συσσώρευση.
Συσσώρευση και αντιστάσεις
Έχετε σχολιάσει στο παρελθόν το θέμα των κτιρίων της Ισταμπούλ. Απ' τη στιγμή που η Τουρκική οικονομία βασίζεται σχεδόν αποκλειστικά στον κατασκευαστικό κλάδο, συντελείται μια συσσώρευση κτιριακού αποθέματος απ' τις δραστηριότητες του real estate. Προβλέπετε μία χρηματοπιστωτική φούσκα στην τουρκική οικονομία;
Ναι. Μερικά χρόνια πριν σε κάποια συνέντευξη, ρωτήθηκα για την άποψή μου για την Τουρκία και είπα πως μου θύμιζε την Ισπανία πριν τη φούσκα. Γερανοί κατασκευών παντού, περιμένοντας τη φούσκα να σπάσει. Τώρα τα πράγματα δεν πηγαίνουν τόσο καλά. Ο ρυθμός ανάπτυξης και το νόμισμα πέφτουν. Πιστεύω λοιπόν πως το οικονομικό θαύμα της Τουρκίας με την ανάπτυξη του 7-8% για την οποία θριαμβολογούσαν πέντε χρόνια πριν, τώρα τελειώνει, πιθανώς με σοβαρές πολιτικές επιπτώσεις στις επερχόμενες εκλογές. Δεν ξέρω, θα δούμε.
Είπατε ότι αν πας σε κάποιον που χάνει το σπίτι του και του μιλήσεις για πρωταρχική συσσώρευση δεν θα καταλάβει για τι πράγμα μιλάς. Στις “Εξεγερμένες Πόλεις” γράψατε ότι οι εξεγερμένοι της Βραζιλίας δεν είχαν καν ακούσει για το Λεφέβρ. Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις που βλέπεις ότι κάποιες ταυτότητες ή θεωρίες που παρουσιάζονται ως πολύ ριζοσπαστικές δε μπορούν πραγματικά να εναρμονιστούν με τα κινήματα. Πώς συνδέεται τελικά η θεωρία με τα κοινωνικά κινήματα;
Η ιδέα του Λεφέβρ για το Δικαίωμα στην Πόλη προέκυψε από τη δράση στο δρόμο όπως διαμορφώθηκε τη δεκαετία του '60. Ο Λεφέβρ εκπροσώπησε αυτό που ήδη συνέβαινε εκεί, δεν επινόησε μία θεωρία τον κόσμο να εξεγερθεί. Έγινε το ακριβώς αντίστροφο, οι άνθρωποι εξεγέρθηκαν, διαμορφώνοντας αιτήματα για το δικαίωμα στην πόλη και ο Λεφέβρ το πήρε και είπε «υπάρχει ένα αίτημα εδώ στους δρόμους και θα μιλήσω γι' αυτό».
Από εκεί και πέρα, ας μιλήσουμε για το δικαίωμα στην πόλη από θεωρητική άποψη και ας προσπαθήσουμε να δούμε πώς αυτό συνδέεται με την υπόθεση της Αριστεράς συνολικά. Είναι ένα κομμάτι της υπόθεσης της Αριστεράς ή είναι μία ασήμαντη παρέμβαση; Νομίζω ότι έτσι, μια τέτοια συζήτηση εντός της Αριστεράς μπορεί να ανατροφοδοτηθεί μέσα στα πολιτικά κινήματα σε ένα βαθμό που οι άνθρωποι να μπορούν να δουν πως το να διεκδικείς το δικαίωμα στην πόλη είναι ή μπορεί να είναι διατυπωμένο με τέτοιο τρόπο, ώστε να εντάσσεται σε ένα σοσιαλιστικό ή αριστερό εγχείρημα. Όποτε νομίζω το καλύτερο είναι να υπάρχει μία διαλεκτική, το αίτημα για το δικαίωμα στην πόλη έρχεται από το δρόμο, οι άνθρωποι το παίρνουν, σκέφτονται τι μπορεί να σημαίνει, επανακαλλιεργείται με μια πιο ευρεία προοπτική και ίσως πηγαίνει πίσω στους δρόμους και οι άνθρωποι στους δρόμους λένε ότι το δικαίωμα στην πόλη σημαίνει το τάδε πράγμα και πρέπει να διατυπωθεί έτσι.
Το καλύτερο είναι να έχεις μία τέτοια ροή αλλά φυσικά δεν είναι αυτό που συμβαίνει συνήθως γιατί κάποιες φορές οι ακαδημαϊκοί γράφουν κάτι χωρίς κάποιο ενδιαφέρον γι' αυτό να ξαναγυρίσει στο δρόμο, αλλά καθαρά για σκοπούς καριέρας. Νομίζω ότι πάντα πρέπει να προσπαθούμε να πάρουμε αυτές τις ιδέες και να τις μετατρέψουμε σε πολιτική συνείδηση με κάποιον τρόπο, σκεφτόμενοι το τι γράφουμε και το πώς εκπαιδεύουμε τους ανθρώπους. Στο κάτω-κάτω εκπαιδεύουμε πολλούς ανθρώπους. Έχεις κάποιους φοιτητές, τους μιλάς για το δικαίωμα στην πόλη και την πολιτική δουλειά και ελπίζεις αυτό τελικά να έχει κάποιο αντίκτυπο.
Πιστεύετε ότι η επιρροή μίας θεωρίας στα κινήματα μπορεί να λειτουργήσει ως ένα μέτρο αξιολόγησής της;
Δε ξέρω αν θα το έθετα έτσι γιατί οι θεωρητικές παρατηρήσεις που έρχονται σε μια συγκεκριμένη ιστορική και γεωγραφική στιγμή δεν είναι απαραίτητο να συμφωνούν με αυτά που συμβαίνουν στο δρόμο στο συγκεκριμένο τόπο και χρόνο, αλλά αργότερα μπορεί να αποδειχθούν πολύ σημαντικά. Υπάρχει μία περίπλοκη ιστορία των πολιτικών ιδεών, όπου κομμάτι του ρόλου των ακαδημαϊκών είναι να διατηρήσουμε τις πολιτικές ιδέες ακόμα και αν δε ξέρουμε ποια μπορεί να είναι η μελλοντική τους χρήση, αν θα απελευθερώσουν τους ανθρώπους ή αν θα τους κρατήσουν δέσμιους.
Ύστερα, ποτέ δε ξέρεις αν αυτές οι ιδέες θα δουλέψουν ή όχι. Εννοώ ότι τη δεκαετία του 90', ακόμα και αριστεροί άνθρωποι μου έλεγαν ότι ο μαρξισμός είναι νεκρός και ότι δεν έχει νόημα να διαβάζουμε Μαρξ. Ευτυχώς δεν το πίστεψα και έτσι, αυτό που έκανα εκείνη την εποχή και δεν είχε σχεδόν καμία ανταπόκριση, σήμερα, για προφανείς λόγους, έχει. Οπότε νομίζω ότι είναι μία αρκετά περίπλοκη σχέση.
Ο θεωρητικός της πολεοδομίας Mike Davis υποστήριζε σε πρόσφατο άρθρο του πως η δημοκρατική πολεοδομία μπορεί να επιτευχθεί μόνο με ριζοσπαστικά μέτρα κοινοτικής ιδιοκτησίας και απο-εμπορευματοποίησης της αστικής γης. Συμφωνείτε μ' αυτό; Πιστεύετε πώς είναι η μόνη λύση;
Δεν θα έλεγα πως είναι η μόνη λύση, πιστεύω πως όσο περισσότερο αφαιρούμε γη και ιδιοκτησία από τον κύκλο της αγοράς, τόσο το καλύτερο. Οι αυτοδιοικήσεις θα μπορούσαν να διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο σ' αυτό. Είναι μια πολιτική προσέγγιση που προέρχεται απ' τα γραπτά του Μάρει Μπούκτσιν, ο οποίος έχει αυτόν τον αναρχικό, μαρξιστικό και οικολογικό τρόπο σκέψης.
Οι αξίες της γης έχουν φτάσει σε εξωφρενικό σημείο, κυρίως σε μητροπολιτικές περιοχές, με αποτέλεσμα οι κανονικοί άνθρωποι να μην μπορούν να βρουν ένα μέρος να ζήσουν. Κάτι πρέπει να γίνει και υπάρχουν πολλοί τρόποι, υπάρχουν άλλου τύπου ιδιοκτησιακά δικαιώματα εκτός απ' αυτά της ατομικής ιδιοκτησίας που θα μπορούσαν να θεσπιστούν, άλλου τύπου νομοθεσίες ή ακόμα και φορολογικά συστήματα. Η βαριά φορολόγηση όταν ανεβαίνει η αξία της γης έχει χρησιμοποιηθεί σε διάφορες στιγμές της Ιστορίας, αλλά το πρόβλημα είναι ότι παγώνει την αγορά ακινήτων, κανείς δεν πουλάει και υπάρχει πολύ μικρή κινητικότητα. Αν λοιπόν επιβάλεις βαριά φορολογία σε ανθρώπους που έχουν γη και δεν την πουλάνε, τότε αναγκάζονται να βρουν τρόπους να απελευθερωθεί αυτή η γη σε παραγωγικές χρήσεις. Ο μόνος τρόπος να γίνει αυτό είναι μέσω της απαλλοτρίωσης, όπου ενεργοποιείται μια διαδικασία απώλειας της ιδιοκτησίας που δεν αφορά τη συσσώρευση, αλλά την αποσυσσώρευση.
Πιστεύετε ότι κάτι τέτοιο θα μπορούσε να αντιστρέψει αυτό που συμβαίνει στη Νέα Υόρκη ή το Λονδίνο;
Ναι, αδιαμφισβήτητα. Αλλά το να βρεθεί μια πολιτική, ακόμα κι ένα πολιτικό κόμμα να το προτείνει αυτό είναι κάτι δύσκολο. Και πάλι, η Αριστερά δεν είναι πολύ περιπετειώδης τελευταία και δεν προτείνει τέτοιου τύπου λύσεις.
Στα γραπτά σας πιστεύετε ότι η πολεοδομία είναι κομβικής σημασίας στον νεοφιλελευθερισμό, ότι είναι πεδίο μάχης για την Αριστερά.
Ναι, είναι τεράστιο. Πάντα έλεγα ότι η πολεοδομία και οι αγώνες που σχετίζονται μ' αυτή είναι θεμελιακά συνδεόμενοι. Η δυσκολία τους ως μορφές της ταξικής πάλης εμφανίζεται όταν για παράδειγμα μεγαλομεσίτες απαλλοτριώνουν αξίες γης, όπου τίθεται το ερώτημα: σε ποια τάξη ανήκει η γη που κλέβεται; Συχνά βρίσκεις ότι είναι η μεσαία τάξη, ή ενίοτε και τα ανώτερα στρώματα που παλεύουν ενάντια στους μεγαλομεσίτες. Έτσι, η καθαρή ταξική δομή που διατρέχει μια σύγκρουση στον χώρο εργασίας μεταξύ εργατών και εργοδοτών, διαλύεται στο πεδίο της πραγματοποίησης του κεφαλαίου. Η διάχυση αυτή γίνεται μειονέκτημα αν θέλει κανείς να σκεφτεί με τους καθαρούς όρους της σχέσης κεφαλαίου-εργασίας. Γίνεται ωστόσο πλεονέκτημα όταν θες να σκεφτείς πώς οικοδομούνται οι συμμαχίες απέναντι σε δυνητικές συσσωρεύσεις ιδιοκτησιών γης. Αν προτείνεις σοβαρά μέτρα ενάντια σ' αυτήν την κερδοσκοπία, δημιουργούνται συμμαχίες που δεν αφορούν μόνο τους εργαζόμενους ή τους φτωχούς. Κατά πάσα πιθανότητα, σημαντικό κομμάτι της μεσαίας τάξης θα στήριζε, σχηματίζοντας έναν προοδευτικό συνασπισμό, που θα σε οδηγούσε σε τελείως διαφορετική κατεύθυνση.
Όταν φτάνεις στο 60% της ανεργίας, οι παραδοσιακές μορφές οργάνωσης της εργασίας δεν λειτουργούν. Ένα ακόμα πλεονέκτημα της οργάνωσης σε επίπεδο γειτονιάς δεν είναι ότι μπορούν να τις υποκαταστήσουν;
Ο Γκράμσι υποστήριζε κάποτε πως αν οργανώνεσαι σε εργοστάσια, έχεις μια περιορισμένη αντίληψη της εργατικής τάξης. Αν οργανωθείς στη γειτονιά βρίσκεις και τους άνεργους, τους οδοκαθαριστές και άλλους. Καταλήγεις έτσι να έχεις καλύτερη εικόνα για την ολότητα της εργατικής τάξης, η οποία δεν ενδιαφέρεται μόνο για το τι συμβαίνει στο εργοστάσιο, αλλά και για τη ζωή στην πόλη. Η καθημερινή ζωή στην πόλη είναι ο τόπος που λαμβάνει χώρα μεγάλο μέρος του σημερινού πολιτικού ακτιβισμού και πιστεύω πως η Αριστερά θα έπρεπε να σταματήσει να επικεντρώνεται στα εργοστάσια και ν' αρχίσει να σχηματίζει την πολιτική της στη βάση αυτού που ο Μαρξ αποκάλεσε αντιφατική ενότητα της παραγωγής και της πραγματοποίησης του κεφαλαίου. Η παραγωγή γίνεται στο εργοστάσιο, η πραγματοποίηση γίνεται στην καθημερινή ζωή στην πόλη και αν ρωτήσεις τον κόσμο τι τον προβληματίζει αυτή τη στιγμή, θα απαντήσει το υψηλό κόστος στέγασης (που γιγαντώνεται αν πληρώνεις νοίκι), τα χρέη τους σε πιστωτικές κάρτες και εταιρίες τηλεφωνίας, και πάντα υπάρχουν ταξικοί καθορισμοί στο πεδίο της πραγματοποίησης και όχι της παραγωγής.
Η πραγματοποίηση είναι αυτό που μελέτησα στον δεύτερο τόμο του κεφαλαίου και που πιθανότατα κανείς δεν το διάβασε. Όλοι διάβασαν τον πρώτο τόμο που αφορά την παραγωγή. Υπάρχει μια «παραγωγιστική» προκατάληψη στην Αριστερά που την κάνει να διαβάζει τον πρώτο, αλλά όχι τον δεύτερο τόμο του Κεφαλαίου. Έχω δαπανήσει πολύ χρόνο στο να προσπαθώ να πείσω ότι ο δεύτερος τόμος αξίζει μια ανάγνωση, παρότι πρόκειται για ένα πολύ δύσκολο βιβλίο.
Κράτος, διαπραγμάτευση και Κυβέρνηση της Αριστεράς
Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ έγινε πραγματικότητα. Ποια είναι η εντύπωσή σας απ' τους τρεις πρώτους μήνες;
Απλά διαβάζω τα δημοσιεύματα στον τύπο και ακούω πράγματα από φίλους, οπότε είναι δύσκολο να εκφέρω άποψη. Μάλλον υπήρξαν κάποιες χαμένες ευκαιρίες όσον αφορά της τωρινές οικονομικές δυσκολίες, αλλά αυτό δεν είναι ξεκάθαρο ακόμα. Υπάρχει μια επιμονή απ' την πλευρά της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις πολιτικές λιτότητας, την οποία δεν συμμερίζεται το ΔΝΤ, απ' ότι έχω καταλάβει.
Βλέπετε κάτι που θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά;
Απ' την αρχή πίστευα ότι η Ελλάδα έπρεπε να κηρύξει χρεοκοπία και να βγει απ' το ευρώ. Όπως το έβλεπα, υπήρχε η επιλογή για την Ελλάδα να αθετήσει τις υποχρεώσεις προς τους πολίτες ή να αθετήσει τις υποχρεώσεις προς τις τράπεζες. Πίστευα ότι έπρεπε να γίνει το δεύτερο, αλλά αντ' αυτού έγινε το πρώτο, οδηγώντας σε μειώσεις συντάξεων και άλλα παρόμοια μέτρα. Αλλά αυτό δεν σας έχει βγάλει απ' το αδιέξοδο. Είναι σαν να έχεις χαλασμένο δόντι. Είτε το βγάζεις και ο πόνος κρατάει δύο-τρεις ημέρες, ή το αφήνεις να πονάει. Η Ελλάδα διάλεξε 25 χρόνια πόνου. Πιστεύω πως πάρθηκε η λάθος απόφαση τότε, αλλά δεν θα περίμενες να παρθεί η σωστή από μια κυβέρνηση που εκπροσωπούσε τα συμφέροντα της ΕΕ.
Τώρα τα πράγματα είναι χειρότερα, για τον απλό λόγο ότι οι τράπεζες στην Ευρώπη δεν είναι πλέον ευάλωτες. Τα τελευταία πέντε χρόνια, οι συνέπειες του χρέους έχουν φύγει από τις τράπεζες της Γαλλίας και της Γερμανίας προς την ΕΕ και το ΔΝΤ. Το να χρεοκοπήσουν οι τράπεζες θα είχε πολύ διαφορετικά αποτελέσματα από το να χρεοκοπήσει το ΔΝΤ. Με άλλα λόγια, οι τράπεζες είναι πλέον ασφαλείς, πράγμα που αποτελεί τυπική νεοφιλελεύθερη στρατηγική. Το να κηρυχθεί χρεοκοπία τώρα, λοιπόν, δεν θα ήταν τόσο καλό. Αν είχε γίνει τότε, η Γερμανία, η Γαλλία και οι υπόλοιπες χώρες δεν θα είχαν άλλη επιλογή απ' το να πληρώσουν τις τράπεζές τους και όλοι θα έβλεπαν ότι οι τράπεζες βρίσκονται στο επίκεντρο του προβλήματος. Με την κήρυξη χρεοκοπίας τώρα, κανείς δεν θα το έβλεπε αυτό. Παρότι όμως είναι πολύ κακή στιγμή για κάτι τέτοιο, πιστεύω ότι θα συμβεί. Πιστεύω πως την επόμενη φορά που θα έρθω, θα έχετε δραχμές, όχι ευρώ.
Υπάρχει ένα σιωπηλό δίλημμα στο ζήτημα της διακυβέρνησης: είναι προτιμότερο ένα κλειστό κυβερνητικό σχήμα που μπορεί να κινείται γρήγορα ή το άνοιγμα σε συμμετοχικές, ανοικτές, δημοκρατικές δομές;
Το ιδανικό είναι ο δημοκρατικός τρόπος, αλλά στην πράξη, όταν θες να κάνεις κάτι με το νόμισμα, πρέπει να δράσεις πολύ γρήγορα, ειδάλλως, την περίοδο της δημοκρατικής διαβούλευσης, θα σημειωθεί γιγάντια ροή κεφαλαίων προς το εξωτερικό. Δεν νομίζω πως υπάρχει επιλογή, δεν μπορείς να περιμένεις τη γνώμη του κόσμου ή το δημοψήφισμα. Δεν είμαι επί της αρχής αντίθετος, αλλά τη συγκεκριμένη στιγμή το δημοψήφισμα θα ήταν κακή ιδέα. Κατ' αρχάς, σίγουρα θα κατέληγε υπέρ της παραμονής στο ευρώ και την ΕΕ, που θα σήμαινε λαϊκή υποστήριξη στη συνέχιση των πολιτικών λιτότητας και η κυβέρνηση θα έπρεπε να πορευτεί έτσι. Γιατί να έχεις μια κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία, αν είναι να κάνει απλά ό,τι έκαναν και οι προηγούμενοι;
Η άποψη των ανθρώπων έχει αλλάξει τελευταία, αλλά ακόμα πιστεύω ότι θα ήταν μεγάλη έκπληξη το να ψηφίσουν υπέρ της εξόδου απ' την ΕΕ. Έρχομαι συχνά τα τελευταία χρόνια εδώ. Το προηγούμενο καλοκαίρι, οι διαθέσεις του κόσμου δεν ήταν ακτιβίστικες. Οι άνθρωποι φαίνονταν χτυπημένοι, θλιμμένοι. Τώρα δεν φαίνονται και πολύ καλύτερα, είναι σαν τα πράγματα να έχουν ξεφύγει απ' τον έλεγχό τους και να περιμένουν την κυβέρνηση ή την ΕΕ να κάνει την επόμενη κίνηση. Έχουν την επιλογή είτε να μείνουν εδώ και να παλέψουν ή να μεταναστεύσουν, που μου φαίνεται άστοχο, καθώς ο ΣΥΡΙΖΑ θα δυνάμωνε πολύ από ισχυρά κοινωνικά κινήματα.